( ص 39 ) . به گفتهء فيض گرايش قدماى اصحاب بر بينش اخبارى تا زمان شيخ ادامه داشته و در زمان او به نقطهء پايان خود مىرسد ؛ زيرا شيخ اولين كسى است كه اعتقاد شرط اذن امام و يا نايب او را در اقامهء جمعه مطرح كرده است . او فقهاى بعد از زمان شيخ را ، به دنباله روى از وى نسبت مىدهد ( ص 40 ) . فيض در تأييد ادعايش از ملا محمد امين استر آبادى صاحب فوائد المدينه مطالبى را نقل مىكند . به گفتهء وى ، علَّامه نيز معتقد است كه قدماى اصحاب ، تا زمان شيخ طوسى همگى اخبارى بوده‌اند ؛ « و أمّا حدث الأصولى بين الإماميّة من الزّمن الشيخ الطوسي . » فيض با اين كه شيخ را معتقد به وجوب عينى نماز جمعه مىداند و از عبارت او چنين فتوايى را استنباط مىكند ، ولى به نظر او آشفتگى عبارت شيخ در مورد شرط اذن امام به گونه‌اى است كه الهام بخش وجوب تخييرى براى فقهاى بعد از زمان او - كه غالبا مقلد وى بودند - شده است ( ص 41 ) .
آنچه فيض از كلمات شيخ در اين زمينه استنباط مىكند ، اين است كه ، شيخ ، در زمان حضور معصوم عليه السلام اذن و يا حضور نايب او را شرط وجوب اقامهء جمعه مىدانست ، ولى پس از زمان حضور ، از نظر او شرط مذكور منتفى مىشود ( ص 42 ) . به هر روى ، عدهء زيادى از فقها به استناد روايت فضل بن عبد الملك از امام صادق ( عليه السلام ) داير بر اين كه اگر جماعتى در منطقه‌اى گرد آمدند ، مىتوانند نماز جمعه را برپا دارند ، استحباب اقامهء جمعه در عصر غيبت را اختيار كرده‌اند ( ص 46 ) چنان كه علامه نيز در تذكرة همين قول را ترجيح داده است . او در آن جا سلطان عادل را به امام معصوم تعبير كرده و وجوب نماز جمعه را مختص زمان او دانسته و پس از وى با برداشته شدن وجوب ، استحباب اقامهء آن را باقى دانسته است ( ص 46 ) .
فيض با اشاره به اينكه بيشتر فقهاى بعد از شهيد قائل به وجوب عينى نماز جمعه هستند ، اقوال آنان را آورده است . اين افراد عبارتاند از : فرزند شهيد ، شيخ حسن بن زين الدين ، شيخ محمد فرزند شيخ حسن ، سيد امير فضل الله نجفى ( كه مىگويد حاشيه‌اى بر رسالهء إثنى عشريّهء شهيد دارد ) ، شيخ فخر الدين بن طريح نجفى ( كه رسالهء اثنى عشريه را شرح كرده ) و عده‌اى ديگر . آنگاه پس از نقل اقوال برخى از فقيهان هم عصرش دربارهء وجوب عينى اقامهء جمعه ، به اعتقاد صريح بيش از بيست نفر از آنان بر وجوب عينى تصريح مىكند ( ص 56 ) . وى در پايان اين فصل مىكوشد نشان دهد كه اجماع ، مطابق تعريف اماميه ، حكايت از وجوب عينى دارد . ( ص 60 - 58 ) . اينها ادله‌اى است كه شهيد در رسالهء صلاة الجمعة به آن استناد كرده است .
در باب ششم به پاسخ اشكالات وارده پرداخته ، به ويژه از استدلالهاى كركى جواب

68