مزبوره در اين زمان حرام بوده باشد . انتهى كلامه .
اقول : پوشيده نماند كه نسبت تحريم به شيخ طوسى غلط و خلاف واقع است ، و قبل از اين بيان مذهب شيخ كرديم ، و ذكر عبارات او نموديم . و اما سيّد مرتضى ، پس ذكر نموديم كه عبارتش صريح در تحريم نيست ، و اما ابو الصلاح ، اگر چه شهيد به وى در بيان نسبت تحريم داده و ليكن در شرح ارشاد به وى نسبت استحباب داده [1] و شيخ زين الدين رحمه اللَّه گفته كه هر دو نسبت غلط است ، بلكه عبارت او صريح در وجوب عينى است [2] و مخفى نماند كه عبارتش اگر چه صريح در وجوب عينى نيست و ليكن ظاهر در وجوب عينى است ؛ زيرا كه عبارتش ، چنان چه علامه در مختلف نقل نموده بر اين وجه است لا ينعقد الجمعة إلَّا بإمام الملَّة أو منصوب من قبله أو به من يتكامل له صفات الجماعة عند تعذّر الأمرين ؛ [3] و بى شبهه اين عبارت ظاهر در وجوب عينى است . و علامه رحمه اللَّه در منتهى و تحرير نه تصريح به حرمت كرده و نه به جواز ؛ و در مختلف موافقت با مشهور كرده است . و نسبت حرمت به شهيد خلاف واقع است ؛ زيرا كه عبارتش در ذكرى بر اين وجه است : و أمّا مع غيبته كهذا الزمان ففى انعقادها قولان ، أصحّهما و به قال معظم الأصحاب الجواز ؛ [4] و در بيان گفته : و فى الغيبة أو العذر يسقط الوجوب لا الجواز . [5] و نسبت تحريم به شيخ زين الدين محض غلط است ، بلكه او بى شبهه از قايلين به وجوب عينى است و اما شيخ طبرسى ظاهر عبارت او در تفسير [ مجمع البيان ] ، عدم وجوب عينى است نه حرمت ؛ زيرا كه او در تفسير خود گفته : لا تجب إلَّا عند حضور السّلطان العادل أو من نصبه السلطان للصلاة ؛ [6] و امّا قاضى نور الله بر تقديرى كه اين غلط كرده باشد ، [7] از وى پر دور نيست ؛ زيرا كه غلطهاى عظيم كرده كه اين در جنب آن نمىنمايد . از آن جمله اين كه علاء الدّوله سمنانى كه از سنيّان متعصّب است ، و در بعضى از تصنيفات خود ذكر كرده كه پسر حسن عسكرى كه رافضيان را اعتقاد اين است كه بىاعتقاد به وجود او ايمان درست نيست ، فوت شد ، [8] و اين دروغ را سواى اين ابله هيچ كس نگفته ؛ و شيخ محى الدّين

[1] غاية المراد ، ج 1 ، ص 164
[2] روض الجنان ، ج 2 ، ص 773
[3] الكافى ، ص 151
[4] الذكرى ، ج 4 ، ص 104 - 105
[5] البيان ، ص 188 - 190
[6] مجمع البيان ، ج 10 ، ص 13
[7] در بخش كتابشناسى رساله هاى نماز جمعه از رسالهء وى در حرمت اقامهء نماز جمعه در عصر غيبت ياد كرديم .
[8] العروة لاهل الخلوة ، ( تصحيح نجيب مايل هروى ) ص 537

669