و المريض و الأعمى و من كان على رأس فرسخين ؛ [1] و ترجمهء اين حديث اين است كه حضرت امام محمد باقر عليه السّلام گفت كه جز اين نيست كه فرض گردانيده است خداى عزّ و جل بر مردمان از جمعه تا جمعه سى و پنج نماز ، و از آن جمله يك نماز است كه فرض گردانيده است الله تعالى او را در جماعت و آن نماز جمعه است ؛ و وضع كرده است آن را از نه كس از كودك و پير پير سال و ديوانه و مسافر و بنده و زن و بيمار و اعمى و كسى كه دو فرسخ دور باشد ؛ و اين حديث در كتاب كلينى به دو سند نقل شده ، يكى صحيح و يكى حسن . [2] و از آن جمله اين حديث است كه ابن بابويه از زراره به سند صحيح روايت نموده : قال زراره : قلت له : على من تجب الجمعة ؟ قال : تجب على سبعة نفر من المسلمين و لا جمعة لأقلّ من خمسة المسلمين أحدهم الإمام ، فاذا اجتمع سبعة و لم يخافوا أمّهم بعضهم و خطبهم . [3] و ترجمه اين حديث اين است كه زراره گفت به حضرت امام محمد باقر عليه السّلام گفتم كه بر چه كس واجب مىشود نماز جمعه ؟ حضرت گفت كه واجب است بر هفت نفر از مسلمين ، و جايز نيست نماز جمعه از براى كمتر از پنج كس از مسلمين كه يكى از ايشان امام باشد . پس هرگاه جمع شوند هفت كس و نترسند ، بعضى از ايشان امامت كند از براى ايشان ، و خطبه خواند از براى ايشان .
و از آن جمله اين حديث است كه شيخ ابو جعفر طوسى از منصور به سند صحيح از حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام روايت نموده : يجمع القوم يوم الجمعة إذا كانوا خمسة فما زاد ، فإن كانوا أقلّ من خمسة فلا جمعة لهم ، و الجمعة واجبة على كلّ أحد ، لا يعذر الناس فيها إلَّا خمسة ، المرأة و المملوك و المسافر ، و المسافر و الصبىّ . [4] و ترجمهء اين حديث اين است كه حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام گفت كه جمعه مىگذارند قوم در روز جمعه ، هرگاه پنج كس زياده باشند ، پس اگر كمتر باشند از پنج كس ، جايز نيست ايشان را نماز جمعه ؛ و نماز جمعه واجب است بر هر كس و مردمان معذور نيستند در نماز جمعه مگر پنج كس ، زن و بنده و بيمار و مسافر و بيمار و كودك .
و از آن جمله اين حديث است كه شيخ ابو جعفر رحمه اللَّه به سند صحيح از امام محمد باقر عليه السّلام روايت نموده : من ترك الجمعة ثلاثا من غير علَّة طبع اللَّه على قلبه . [5] ترجمه اش اين است كه

[1] كتاب من لا يحضره الفقيه ج 1 ، ص 266 ؛ وسائل الشيعه ج 7 ، ص 295
[2] الكافى ، ج 3 ، ص 419
[3] فقيه ، ج 1 ، ص 267 ؛ وسائل الشيعه ج 7 ، ص 304 .
[4] التهذيب ، ج 3 ، ص 239 ، حديث 636 ؛ الاستبصار ، ج 1 ، ص 419 ، حديث 1610 ؛ وسائل الشيعه ، ج 7 ، ص 304 - 305 ، الباب 2 من ابواب صلاة الجمعة و آدابها ، حديث 7
[5] تهذيب ج 3 ، ص 238 ؛ وسائل الشيعه ج 7 ، ص 299 - 302

629