محمد رحيم عقيلى ، محمد جعفر ، تقى الدين محمد الرضوى ، محمد باقر ! روح الامين الحسينى ، جمال الدين الحسينى التفرشى ، اسماعيل الحسينى الخاتون آبادى .
تمامى اين افراد ، تأكيد دارند كه عبارت شيخ طوسى دلالت بر وجوب عينى ندارد و تنها وجوب تخييرى نماز جمعه از آن فهميده مىشود .
در بخش بعدى ، عبارت مختلف علامه نقل شده است . آنگاه مىنويسد : علماى كرام و فضلاى فخام - أدام اللَّه بركاتهم في الأنام . . . - تصديق نمايند كه وجوب عينى نماز جمعه در حالت غيبت معصوم از اين عبارت مفهوم مىشود و دلالت واضح بر مطلب مذكور و اين كه قائل اين كلام قائل به وجوب عينى نماز جمعه باشد ، دارد يا نه . بندهء درگاه ؛ شيخ على ؛ باز به همان ترتيب همان عالمان ياد شده ، در اين باره نيز بسان گذشته اظهار نظر كرده‌اند كه عبارت ياد شده ، دلالت بر وجوب عينى ندارد .
سومين عبارت از كتاب ذكرى الشيعة شهيد اول است . ايضا « بندهء درگاه ؛ شيخ على » به همان ترتيب از علماى اعلام و فضلاى فخام خواسته است تا در اين باره نيز نظر دهند .
پاسخها از همان افراد ياد شده است . محمد تقى النقيب در پاسخش نوشته است : به عرض مىرساند كه بنده در حضور بندگان نواب خانى - حفظه الله - و حضور حضرت آخند مولانا محمد باقر ، فهميدهء خود را معروض داشت ، موافق است با آنچه الحال مطالعه و مشاهده عبارات مزبوره نموده ، اين عبارات مستند شرعى وجوب عينى صلاة جمعه نمىشود و اگر بعضى الفاظ بانفراد ، إشعارى و تلويحى بر عينيت داشته باشد ، اما با ملاحظهء قراين و و توافق به الفاظ ديگر ظاهر مىشود كه مراد از وجوب و لزوم ، تأكَّد و شدت فضيلت صلاة جمعه است نه مراد وجوب عينى است .
عبارت چهارم از كتاب معتبر و تذكره است كه دربارهء آن نيز همهء عالمان ياد شده ، اظهار نظر كرده‌اند . اين متن با پاسخ اسماعيل خاتون آبادى ، در ص 185 نسخهء ياد شده خاتمه مىيابد . در واقع صرف نظر از نظرات خاص و استثنايى ، سه رأى عمده دربارهء نماز جمعه دارد :
1 - يك ديدگاه كه امامت جمعه را منوط به اذن امام معصوم دانسته و تنها در زمان حضور امام معصوم ، اقامهء جمعه را واجب و در زمان غيبت حرام مىداند .
2 - نظر ديگر با توجه به اشتراط اذن امام ، اقامهء جمعه را از مناصبى مىداند كه به فقيه جامع الشرايط واگذار شده و اقامه جمعه را در عصر غيبت با اذن فقيه جامع الشرايط مجاز مىداند . اين ديدگاه نوعا به وجوب تخييرى اعتقاد دارد ، گرچه شايد بتوان كسانى را يافت كه با وجود نايب عام ، قائل به وجوب عينى باشند .
3 - گروه سوم اذن امام معصوم و طبعا نايب خاص و عام او را شرط در اقامه جمعه

58