بدهد . وى تصميم گرفت تا چهار عبارت از متون فقهى كهن شيعه را كه دو نمونه از شيخ طوسى در خلاف و نهايه و دو مورد ديگر از كتاب ذكرى الشيعة از شهيد اول و چهارمى از كتاب معتبر از محقق حلى و تذكره از علامهء حلى است ، انتخاب كرده ، آن را نزد علماى موجود در اصفهان بفرستد تا ملاحظه كنند و بنويسند كه آيا از اين عبارات ، وجوب عينى فهميده مىشود يا وجوب تخييرى . اين طومارها همراه با پاسخ علماى اصفهان در صص 155 - 185 نسخهء 4659 دانشگاه آمده است . جمع آورى اين طومارها كار ميرزا على رضا تجلَّى ( م 1085 ) است كه در پايان رسالهء خود ، كه آن را در برابر رسالهء محقق سبزوارى نوشته ، آورده است . تجلى تحت عنوان تذنيب در انتهاى رسالهء نماز جمعه خود در چرايى جمعآورى اين طومارها مىنويسد :
« حضرت آخند - يعنى ملا محمد باقر خراسانى - دربارهء دلالت كلام شيخ در خلاف و نهايه و كلام علامه در مختلف و كلام شيخ شهيد در ذكرى بر وجوب عينى ، اصرار داشت و عبارات كتب ديگر را بر غير مراد محمول داشته ، ادعاى ظهور در آن مىنمود . بنابر اين در شبى از شبها كه در خدمت دستور اعظم ، ميانهء حقير و حضرت آخند سخن مىرفت ، حسب الاستدعاى طرفين پاره [ اى ] از آن عبارات متنازع فيها در طوامير و تعليقهء مطاعه در حاشيهء هر يك از آن طوامير مرقوم شد كه علماى دار السلطنه بعد از تأمل ، بيان نموده بنويسند كه حال بر چه سان است . پس نزديك هر يك فرستاده مىشد و ايشان بعد از مطالعه و تعمّق نظر ، فهميدهء خود را مرقوم مىساختند ؛ تا آنكه در عرض سى چهل روز به اتمام رسيده در پايهء سرير خلافت مصير سليمانى به تفصيل خوانده و چون ثبت آنها مثمر فوايد است ، لهذا در صورت ؛ همگى چنان كه هست بدون تغيير و تبديل و نقصان ثبت مىگردد . و باللَّه التوفيق . » وى در ابتدا عبارات مختلف شيخ را از كتابهايى چون خلاف ، نهاية ، و مصباح آورده و پس از آن مىنويسد : علماى اعلام و فضلاى فخام - كثّرهم الله فى الانام - اعلام نمايند كه عبارت مسطور متن ، دلالت صريح بر عينيت وجوب نماز جمعه در حالت غيبت معصوم دارد و صاحب اين كلام قائل به وجوب عينى هست يا نه ؟ بندهء درگاه ؛ شيخ على . در پاسخ ، عالمان ذيل اظهار رأى كردند : آقا حسين خوانسارى ، محمد حسين البروجردى ، محمد صالح المازندرانى ، محمد على الاسترآبادى ، على بن محمد ، علاء الدين محمد ، جمال الدين محمد الخوانسارى [1] ( كذا ) ، محمد سعيد الطباطبائى ، محمد تقى النقيب الحسينى

[1] آقا جمال در رسالهء نماز جمعه خود ، توضيح فراوانى دربارهء آراى شيخ طوسى و ساير علماى متقدم شيعه ارائه كرده تا نشان دهد كه آنان عقيدهء به وجوب عينى يا حرمت نداشته‌اند ؛ بلكه در عصر غيبت اقامهء آن را جايز مىشمرده‌اند .

57