جماعت روزگار خود را همين مىداند كه عدالتشان منطبق با مفهوم سختگيرانهء جماعت نيست . وى به بيسوادى برخى از ائمهء جماعت و ناتوانى آنان از پاسخ دادن به سؤالات شرعى مردم ياد كرده و دادن پاسخهاى نادرست را يك مشكل مىداند و مىگويد كه درگذشته ، اولا تا اين اندازه ، سؤال شرعى از امام جماعت نمىشده و ثانيا سختگيرى بيشترى در انتخاب امام جماعت بوده است تا حدى كه در روايات آمده است كه امام جماعت مىتواند شفاعت مأمومين را بكند . سپس مىگويد : واعظى در اصفهان در مسجد شاه بر منبر بود ، در حالى كه رفيق او نزد من نشسته بود و هر دو عالم به مسائل دينى بودند .
مضمون سخنان خطيب در آن روز ، دربارهء امتحان انبياى الهى و امامان بود كه رتبت شفاعت خواهى آنان با همين امتحانات معين مىشود . عبد الحى مىگويد : به رفيق او گفتم :
وقتى با آن همه آزمايشها و بعد از سم دادن و به شهادت رساندن ، امامان عليهم السلام به مرتبهء شفاعت كردن مىرسند ، با اين كه برگزيدهء خدا ميان مردم هستند ، چگونه امام جماعتهاى روزگار ما كه نه نبوّتى دارند و نه امامتى ، مىتوانند بر اساس حديث ابوذر از پيامبر صلَّى اللَّه عليه و إله رتبهء شفاعت را به دست آورند . او رنگش دگرگون شد و ساكت ماند .
وى با اشاره به سختگيرى گذشتگان در انتخاب افراد براى امامت جمعه مىگويد : يكى از اكابر كه قاضى اصفهان بود و فردى عالم و فاضل و نزد سلطان و اميران ، اعتبار بالايى داشت ، در اوائلى كه فيض كاشانى در كاشان اقامهء جمعه مىكرد و هنوز اعتبارى نزد سلطان به دست نياورده بود ، به اين شهر آمد . وقتى شنيد كه كسى مانند فيض امامت جمعه مىكند ، برآشفت و او را تهديد كرد ، به طورى كه فيض مخفى شد تا او از كاشان خارج شد . آن قاضى گفت : امامت جمعه امرى بس مهم است كه اين قبيل افراد با اين مرتبهء اندك نبايد آن را اقامه كنند . عبد الحى مىگويد : اين در حالى بود كه فيض همان زمان نيز به علم و فضل شهرت داشت . وى مىافزايد : اين اوضاع گذشته است ، در حالى كه امروزه كار به جايى رسيده كه مجلسى دوم كه مشهور به علم و فضل است ، براى هر آدم كم رتبتى اجازهء اقامت جمعه و اجازهء روايت ، در اطراف و نواحى صادر كرده و كار امامت جمعه به اين حد رسيده است .

568