قال « در تذكرة الفقهاء » تا آن جا كه گفته « مراد از امام عادل معصوم است چنان كه ظاهر است . » اقول : امام عادل گاهى به معنى معصوم مستعمل مىشود ، اما در زمان رسول خدا صلَّى اللَّه عليه و آله به اين معنى بودن در محل منع است ؛ و لهذا در اكثر احاديثى كه در حق امير المؤمنين عليه السّلام واقع شده به لفظ امام نيست ، بلكه به لفظ امارت و خلافت و وصايت و امثال اين واقع شده . . . [1] و از اين حديث ظاهر مىشود كه ترك جمعه درين صورت معين ، چنين مفسده‌اى داشته باشد و لازم نمىآيد كه ترك در اين صورت هيچ نحو مفسده نداشته باشد .
و اين حديث را شيخ زين الدين بدون لفظ « و له امام عادل » نقل كرده و گفته كه در بعض الفاظ اين حديث اختلافى بود ؛ آنچه من نقل كرده‌ام ، اتفاقى است و آن دال بر خلاف مدعاى صاحب رساله است . و مقدم در بعض احاديث نيز امام عادل به معنى پيشنماز استعمال شده است . و بر تقديرى كه امام عادل به معنى امام معصوم باشد ، دلالت بر شرط بودن امام معصوم در وجوب نماز جمعه ندارد .
و در تهذيب روايت شده از امام محمد باقر عليه السّلام به اين عبارت كه : تجب الجمعة على من كان منها على فرسخين و معنى ذلك إذا كان إمام عادل ؛ [2] يعنى واجب مىشود نماز جمعه بر كسى كه از جاى نماز جمعه تا جاى [ او ] دو فرسخ باشد و راوى معنيش را گفته كه : اين در وقتى است كه امام عادل را در ميان بوده باشد .
قال « و در روايت تهذيب روايت شده » تا آنجا كه گفته « امام عادل در ميان بوده باشد » اقول : مخصوص بودن امام عادل با نام معصوم ممنوع است ؛ و ايضا در بعض نسخ معتبره « اذا كان الإمام عادلا » واقع شده و دلالت دارد كه مراد از امام پيشنماز باشد .
و نيز در تهذيب روايت شده از امام جعفر صادق عليه السّلام كه فرموده : على الإمام أن يخرج المحبسين فى الدّين يوم الجمعة إلى الجمعة و يوم العيد إلى العيد و يرسل معهم ، فإذا قضوا الصلاة و العيد ردّهم إلى السجن ؛ [3] يعنى بر امام است كه بيرون آورد و ببرند زندانيان محبوس از براى اداى دين را روز جمعه به سوى جمعه ، و روز عيد به سوى روز عيد ، و همراه كند كسان با آنها ؛ پس بعد از انقضاى نماز جمعه و عيد آنها را باز فرستد به زندان .
قال « و نيز در تهذيب روايت شده » تا آنجا كه گفته « آنها را باز فرستد بدان » اقول : امام در اين حديث به معنى امام معصوم است بنا بر قرينه ؛ اما از اين كه بر امام معصوم باشد كه محتبسين در دين را بيرون فرستد به سوى جمعه و عيد و بعد از انقضاء باز

[1] در اينجا يك كلمه نا مفهوم . شايد « بر حسن » .
[2] التهذيب ، ج 3 ، ص 23
[3] التهذيب ، ج 3 ، ص 285 ؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 3 ، ص 31

274