در سفر تعب و امثال اين علل كه در همه افراد جارى نباشد ، بسيار است . و ايضا اگر اين صفات مخصوص به امام معصوم باشد و اتصاف به آن صفات در امامت نماز جمعه معتبر باشد ، لازم مىآيد كه نايب خاص نيز امامت نماز جمعه نتواند كرد ؛ و اين به اتفاق باطل است ؛ و آن چه تو در باب خاص محتاجى به گفتن آن ، نزديك به آن در غير نايب نيز ممكن است .
و همچنين در جواب سؤال از سبب خطبهء نماز جمعه فرموده : لأنّ الجمعة مشهد عام فأراد أن يكون الأمير سبب موعظتهم و ترغيبهم فى الطاعة و ترهيبهم من المعصية و توفيقهم على ما أراد من مصلحة دينهم و دنياهم و يخبرهم بما ورد عليهم من الافاق من الأهوال التى لهم فيها المضرّة و المنفعة ؛ [1] پس شارع خواسته كه امام زمان ، مردم را راغب كند به طاعت و بترساند از معصيت و بداردشان بر آن چه خواهد از مصلحت دينشان و دنياشان و مطلع گرداند آنها را بر آن چه وارد شده بر او از اطراف مملكت از امور خطيرى كه مضرّت يا منفعتش به ايشان مىرسد .
و در عيون الاخبار به جاى « الامير » الإمام واقع شده و مراد از هر دو يكى است كه امام زمان باشد ؛ چه اين اوصاف و احوال مخصوص او است ؛ چنان كه ظاهر است ؛ زيرا كه از امام عادل عالمى كه هر هفته از اطراف مملكت به او خبرها برسد و او مردم را بر آن چه خواهد باز دارد ؛ و از كارهاى موجب مصالح دينى و دنيوى به غير از امام نافذ الحكم اراده نمىتوان كرد .
قال « و همچنين در جواب سؤال » تا آن جا كه گفته كه « اراده نمىتوان كرد » اقول :
جواب اين و امثال اين ظاهر شد احتياج به اعاده ندارد .
و بعد از اين فرموده كه : و ليس بفاعل غيره ممن يؤمّ الناس فى غير يوم الجمعة ؛ يعنى نمىكند غير امام زمان اينها را از آن كسانى كه پيش نمازى مردم مىكنند در غير روز جمعه . و اين فقره مختص به روايت علل الشرايع است [2] و تصريح است به آن كه نماز جمعه مخصوص امام زمان است .
قال « و بعد از اين فرموده و ليس بفاعل » تا آنجا كه گفته « نماز جمعه مخصوص امام زمان است » اقول : اين فقره اشاره به آن است كه هرگاه امام معصوم در شهرى حاضر باشد ، ديگرى را نمىرسد كه امامت جمعه در آن شهر كند چنان كه حديث إذا قدم الخليفة مصرا من الأمصار جمّع بالناس و ليس ذلك لأحد غيره [3] اشاره به اين است .

[1] وسائل الشيعة ، ج 7 ، ص 344 از علل الشرايع .
[2] وسائل الشيعة ، ج 7 ، ص 344 از علل الشرايع .
[3] التهذيب ، ج 3 ، ص 23 ؛ وسائل الشيعة ، ج 7 ، ص 339

268