قال صاحب الرساله « و در كتاب بيان نيز » تا آن جا كه گفته « وجوب عينى ساقط مىشود » اقول : عبارت بعد [ را ] صاحب رساله ذكر نكرده : يسقط الوجوب لا لجواز ، و منع الجواز ابو الصلاح و سلَّار و ابن ادريس و هو ظاهر المرتضى و هو بعيد ؛ [1] يعنى در غيبت امام ، وجوب نماز جمعه ساقط مىشود نه جوازش و منع كرده است جواز را ابو اصلاح و سلار و ابن ادريس ، و اين است ظاهر كلام سيد مرتضى ؛ و جايز نبودن نماز جمعه در زمان غيبت بعيد است .
و در كتاب دروس نيز گفته : تجب صلاة الجمعة ركعتين بدلا عن الظهر به شرط الإمام أو نائبه ؛ يعنى واجب مىشود نماز جمعه دو ركعت بدل از ظهر چهار ركعت به شرط امام معصوم يا نايبش .
قال صاحب الرسالة « و در كتاب دروس نيز گفته » تا آن جا كه گفته « به شرط امام معصوم يا نايبش » اقول : تتمّهء كه نقل نكرده : و فى الغيبة تجمّع الفقهاء مع الأمن و يجزئ عن الظهر على الأصحّ مع البلوغ و العقل و الحضر و الحرّيّة و الذكورة و الصّحة من العمى و المرض و الإقعاد و الشيخوخة المانعة و [ عدم ] [2] و البعد بأزيد من فرسخين و عدم اشتغاله بجهاز ميّت أو مريض أو حبس بباطل أو حقّ عجز عنه أو خوف على نفسه ظلما أو ماله ، أو مطر أو وحل شديد ، و لو حضروا وجبت عليهم و انعقدت بهم إلَّا غير المكلَّف و المرأة و العبد على الأصحّ [3] و يجب الحضور على من بعد بفرسخين فناقصا أو صلَّاها فى منزله إن اجتمعت الشرائط و بعد فرسخ و إلَّا تعيّن الحضور ؛ [4] يعنى پوشيده نيست كه چون شيخ شهيد گفته كه اگر كمتر از يك فرسنگ باشد ، متعيّن است حضور ، فهميده مىشود كه او در اين كتاب قايل به وجوب عينى نماز جمعه باشد با فقيه ، چه تخصيص اين به زمان حضور معصوم مناسب سياق نيست .
ديگر شيخ مقداد در كتاب كنز العرفان گفته : السلطان العادل أو نائبه شرط فى وجوبها و هو إجماع علمائنا ؛ [5] يعنى شرط واجب بودن جمعه امام معصوم است يا نايبش ، و اين اجماعيه علماى ماست كه در آن خلاف نكرده‌اند . و در كتاب تنقيح بعد از آن كه نقل كرده كه در زمان غيبت جمعى منع كرده‌اند نماز جمعه را و جمعى سنت دانسته‌اند گفته : و منشأ الخلاف أنّ

[1] البيان ، ص 102
[2] از چاپى
[3] در چاپى : و المرأة على الأصحّ
[4] الدروس ، ص 186 - 187
[5] جواهر الكلام ، ج 11 ، ص 154 ، از كنز العرفان ج 1 ، ص 168

238