الصغير ، و الكبير ، و المجنون ، و المسافر ، و العبد ، و المريض ، و الأعمى و من كان على رأس فرسخين » ؛ [1] يعنى واجب است نماز جمعه به نص قرآن و اجماع دو ركعت بدل از ظهر همچنين كه آيه و احاديث دلالت مىكند شرح اينها در مبحثش مىآيد .
و در مقام بيان شروط جمعه ، چند شرط را گفته تا گفته : الثامن إذن الإمام له كما كان النبىّ صلَّى اللَّه عليه و آله يأذن لائمة الجمعاة و امير المؤمنين عليه السّلام بعده و عليه إطباق الإمامية ؛ هذا مع حضور الإمام عليه السّلام ؛ و أما مع غيبته كهذا الزمان ففى انعقادها قولان أصحّها و به قال معظم الأصحاب الجواز ، إذا يمكن [2] الاجتماع و الخطبتان ؛ و يعلَّل بأمرين : أحدهما :
إنّ الإذن حاصل من الائمة الماضين ، فهو كالإذن من إمام الوقت ، و إليه أشار الشيخ فى الخلاف ؛ يعنى يكى از شروط ، اذن امام است مر پيشنماز را ، همچنين پيغمبر صلَّى اللَّه عليه و آله اذن مىداد مر پيشنمازان جمعه را و امير المؤمنين عليه السّلام بعد از آن حضرت اذن مىداد .
بر معتبر بودن اذن اتفاق شيعه است . اين كه گفتيم كه اذن امام معتبر است ، وقتى است كه امام حاضر باشد ، و اما وقتى كه حاضر نباشد همچو اين زمان ، در منعقد شدن نماز جمعه دو قول است . صحيحترين اين دو قول كه مذهب معظم اصحاب است ، جواز نماز جمعه است هرگاه ممكن باشد جمع شدن و خطبه خواندن ؛ و اين جواز معلَّل به دو چيز مىشود : يكى آن كه اذن حاصل است از ائمه پيشين ؛ پس اين مانند اذن از امام زمان است ، و به اين اشاره كرده است شيخ در خلاف ، و گفته : و يؤيّده صحيح زرارة قال : حثّنا أبو عبد اللَّه عليه السّلام على صلاة الجمعة حتّى ظننت أنّه يريد أن نأتيه فقلت : نغدو عليك ؟ فقال : انّما عنيت عندكم ؛ و لأنّ الفقهاء حال الغيبة يباشرون ما هو أعظم من ذلك بالإذن كالحكم و الإفتاء فهذا أولى ؛ يعنى تأييد تعليل اول مىكند خبر صحيح كه زراره روايت كرده و شرحش خواهد آمد ، و ديگر آن كه فقها در زمان غيبت امام مباشر مىشوند به اذن چيزى را كه عظيمتر از نماز جمعه گزاردن است از بابت حكم كردن و فتوى دادن ؛ پس نماز جمعه كردن به طريق اولى ؛ و التعليل الثانى أنّ الإذن إنّما يعتبر مع إمكانه أمّا مع عدمه فيسقط اعتباره و يبقى عموم القرآن و الأخبار خاليا عن المعارض ؛ و قد روى عمر بن يزيد فى الصحيح عن الصادق عليه السّلام : « إذا كانوا سبعة يوم الجمعة فيصلَّوا فى جماعة » و فى الصحيح عن منصور عن الصادق عليه السّلام : « يجمّع القوم يوم الجمعة إذا كانوا خمسة فما زادوا ؛ الجمعة واجبة على كلّ أحد لا يعذر الناس فيها إلَّا خمسة : المرأة و المملوك و المسافر و

[1] الذكرى ، ج 4 ، ص 103 - 104
[2] در چاپى : أمكن

234