رأى وى را داير بر وجوب عينى پذيرفته و ادامه دادند در حالى كه جريان اجتهادى بين تخيير و حرمت سير مىكرد . در مجموع طى اين چهار صد سال ، رأى تخيير بيش از همه طرفدار داشته است و هم اكنون هم غالب مجتهدان برجسته همين عقيده را دارند .
جريان مباحثهء علمى بر سر اقامهء نماز جمعه ، به تأليف بيش از صد كتاب و رساله در اين دورهء دويست و سى ساله منجر شد كه ما فهرست آن آثار را در مباحث مقدماتى كتاب آورده‌ايم .
از ميان اين رساله ها ، تعداد انگشت شمارى به چاپ رسيده كه از ميان آنها ، دو رساله محقق و شهيد ثانى به عنوان رساله هاى پايه‌اى جزو چاپ شده هاست . رسالهء محقق كركى توسط استاد محمد حسون و رسالهء شهيد توسط دوست محقق حجة الاسلام و المسلمين آقاى رضا مختارى در مجموعه رسائل شهيد ثانى به چاپ رسيده است . ما با اجازهء اين دو بزرگوار عين متن چاپى آن دو رساله را در اينجا آورده‌ايم و صرفا براى آنها مقدمهء كوتاهى در جهت معرفى مؤلفان آنان و موضع آنان نسبت به بحث نماز جمعه نوشتيم . رسالهء آقا جمال خوانسارى هم توسط دوست عزيز و دانشمند آقاى على اكبر زمانى نژاد تصحيح شده بود كه عينا در اختيار ما قرار گرفت .
به جز آنها 9 رساله ديگر در اينجا عرضه شده است كه پيش از اين در حليهء طبع در نيامده بود . بيشتر آنها رساله هايى است كه در رد ديگران نوشته شده يا به نوعى مورد انكار ديگران قرار گرفته ، بر آن رديه نوشته شده است . برخى فارسى و شمارى هم عربى است . اين رساله ها ، به طور عمده از چهره هاى معروف و به هر حال فقهاى شناخته شده اين دوره است كه مىتواند جوانب مسأله را روشن كند . طبعا امكان عرضهء رساله هاى ديگرى هم بود كه اميدواريم در فرصتى ديگر بتوانيم آنها را نيز تقديم دوستداران كنيم .
در اينجا با تواضع تمام ابراز مىدارم كه حرفهء بنده تاريخ است و علاقمندى من به اين دورهء ارجمند سبب شده است تا به اين بخش توجه كنم . به همين دليل ، ممكن بلكه محقق است كه در ارائهء اين متون فقهى دقت نهايى به كار نرفته باشد . اميدوارم اگر خطايى ملاحظهء شد از ابراز آن به بنده براى اصلاح متون ارائه شده جهت چاپهاى احتمالى بعدى كوتاهى نفرمايند .
رسول جعفريان - آذر ماه 1381

13