عن الظهر بر جمعى مخصوص به شرطى چند خاص كه يكى از آن جمله امامت آن حضرت است يا اوصياى مقدّس او يا نايب خاص ايشان است ، واجب و بدون اين ، حرام و فريضهء ظهر كما كان متعيّن گشت . و بر اين اتفاق فرقهء ناجيه ، طبقة بعد طبقة ، و عصرا بعد عصر ، انعقاد يافت ؛ و به نقل متواتر علماى اعلام و فقهاى كرام ثابت و محقق شده ؛ و همچنين اجماع كافّهء امّت منعقد شده كه وجوب آن عينى بوده و تخييرى نبوده ، چنانچه من بعد به ظهور خواهد پيوست ؛ إن شاء الله تعالى و تقدّس . انتهى كلامه [ اصالت با اخبارىهاست نه اصولىها ] بدان اى طالب دين و اى جويندهء يقين كه حاصل اين كلام اين است كه به نقل علماى امامية طبقة بعد طبقة دانسته شده كه بعد از هجرت سيّد البشر صلَّى اللَّه عليه و آله جمعه واجب شد بر جماعت مخصوص به شرطى چند خاص كه از جملهء آن شروط وجود نبىّ يا وصىّ يا نايب خاص است ، و بدون آن شروط جمعه حرام و ظهر واجب است . و شك نيست كه اين دعوى خلاف واقع است ؛ زيرا كه اماميه دو طايفه‌اند از اخباريين و اصوليين . چنانچه از تتبع ، ظاهر و معلوم است ، و علامهء حلَّى در كتاب نهاية الاصول و سيد شريف در شرح مواقف ذكر اين نموده‌اند و اخباريون ، قدماى شيعه و معاصرون ائمه عليهم السّلام بوده‌اند ، و در اصول كلام و فقه با احاديث صحيحهء متواتره و اخبار آحاد كه راويانش ثقات بوده‌اند عمل مىكرده‌اند ؛ و در حديث كتابهاى بسيار تصنيف كرده‌اند تا آن كه راويان حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام كه يكى از ائمهء شيعه است ، چهار صد كتاب از احاديث آن حضرت تصنيف نموده‌اند . و اين كتب در ميان شيعه به اصول معروف بوده ؛ و همچنين در باب بيان احوال راويان كرده‌اند كه كدام مذموم است . و اين قاعده در ميان ايشان مستمر بوده تا زمان شيخ مفيد و سيد مرتضى و شيخ طوسى تا اين كه سيد مرتضى و شيخ طوسى تتبّع كتب معتزله در كلام و كتب اهل خلاف در اصول فقه نمودند و تصنيفات كردند و به اصطلاحات ايشان گفتگو نمودند و بسيارى از مطالب باطلهء معتزله و ساير اهل خلاف را رد كردند ، و شبهات ضعيفهء ايشان را باطل نمودند ، و لكن بر سبيل غفلت بعضى از قواعد معتزله و ساير اهل خلاف را در قواعد شيعه داخل ساختند . و بعد از ايشان جمعى ديگر از متأخرين كه در اصول تصنيف نموده‌اند ، بسيارى از قواعد اهل [ سنّت ] را رواج داده‌اند . پس بنابر آن چه گفتيم ، ظاهر شد كه وثوق و اعتماد بر اتفاقات اخباريون كه قدماى شيعه‌اند و به نصوص احاديث عمل مىكرده‌اند ، بيشتر است از وثوق و اعتماد بر اصوليين كه متأخرين شيعه‌اند و براى خود بسيار عمل مىكرده‌اند ، و به شبههء عقليّه ظنيّه متمسّك مىشده‌اند .

639