حضرت امام جعفر صادق عليه السّلام از نماز در روز جمعه ، پس آن حضرت گفت : اما با امام دو ركعت است ؛ اما كسى كه نماز را تنها گذارد ، پس چهار ركعت است ، به منزلهء ظهر ، يعنى هرگاه كه باشد امامى كه خطبه بخواند ؛ اما هرگاه كه نباشد امامى كه خطبه بخواند ، پس آن نماز چهار ركعت است و اگر چه گذارند آن را با جماعت .
و از آن جمله قول رسول الله صلَّى اللَّه عليه و آله است در خطبهء طويله : اعلموا أنّ اللَّه قد افترض عليكم الجمعة فى مقامى هذا ، فى شهرى هذا ، فى عامى هذا ، فمن تركها فى حيوتى او بعد مماتى [ موتى ] و له إمام عادل استخفافا او جحودا بها ؛ فلا جمع اللَّه شمله و لا بارك اللَّه له فى أمره ، ألا و لا صلاة له ، ألا و لا زكات له ، ألا و لا حج له ، ألا و لا صوم له ، ألا و لا برّ له حتى يتوب ؛ فإن تاب ، تاب الله عليه ؛ [1] ترجمه اش اين است كه به درستى الله تعالى فرض گردانيده است بر شما جمعه را ، پس هر كه تركش نمايد در حيات من يا بعد از موت من ، از روى استخفاف يا انكار ، پس خدا جمع نگرداند پراكندهء او را ؛ پس خدا بركت ندهد در امر او و كار او ؛ و نه او راست نمازى و نه او راست زكاتى و نه او راست حجّى و نه او راست صومى و نه او راست برّى و نيكويى .
اى عزيز من هر كه از اهل بصيرت و انصاف بوده باشد و ملاحظه اين احاديث كه اكثرش در سند صحيح و در دلالت واضح است بنمايد ، جزم نمايد كه نماز جمعه واجب عينى است ، بى آن كه وجود امام يا نايب خاصّ او يا نايب عامّ او در شرعيّت و وجوب آن داخل داشته باشد .
فصل پنجم : در ذكر بعضى از عبارات قايلين به وجوب جمعه بىاشتراط وجود امام يا نايب خاص وى يا مجتهد از علماى متأخرين و متقدمين صاحب مدارك بعد از نقل احاديث دالَّه بر وجوب عينى گفته :
فهذه الأخبار الصحيحة الطرق ، الواضحة الدلالة على وجوب الجمعة على كلّ مسلم عدا ما استثنى يقتضى الوجوب العينى ، إذ لا إشعار فيها بالتخيير بينها و بين فرد اخر ، خصوصا قوله :
« من ترك ثلث جمع متواليات طبع الله على قلبه » فإنّه لو جاز تركها إلى بدل لم يحسن هذا الإطلاق و ليس فيها دلالة على اعتبار حضور الإمام عليه السّلام أو نائبه بوجه ، بل الظاهر من قوله عليه السّلام :
« فإن كان لهم من يخطب جمعوا » و قوله « فإذا اجتمع سبعة و لم يخافوا أمّهم بعضهم و خطبهم » خلافه كما سيجىء تحقيقه ان شاء الله . قال جدّى قدّس سرّه فى رسالته الشريفة الَّتى وضعتها فى هذه المسألة بعد أن أورد نحو ما أوردناه من الأخبار و نعم ما قال : و كيف يسع المسلم الَّذى

[1] وسائل الشيعة ، ج 5 ، ص 7 ، ح 36 ؛ سنن ابن ماجه ، ج 1 ، ص 343

632