رواج شرع شد و بعد از آن ترك نشد و اميد است كه اين دولت ابد پيوند متصل به ظهور حضرت صاحب الأمر - صلوات الله عليه - شود و هميشه شعاير اسلام و ايمان برپا باشد بجاه محمد و عترته الاقدسين » . [1] « . . . و در زمان غيبت اگر خوفى نباشد و ندا كنند ، واجب باشد و الَّا فلا . و بالخاصه هميشه نماز جمعه بى خوف نبوده است ، حتى در اين بلاد كه الحمد لله ربّ العالمين ، با آن كه پادشاهان صفويه - ادام الله ظلالهم على كافّپة العالمين - مىخواهند كه هميشه شعاير ايمان و اسلام برپا باشد ، طلبه در مقام نفى يكديگر مىشوند و بسيار است كه سبب رفع آن مىشوند ، چون تخيل تفردى كرده‌اند و مىكنند و در هيچ طايفه آن قدر حسد نيست كه در اين طايفه » . [2] 4 - مشكلات اقامهء نماز جمعه در دورهء صفوى در اين دوران ، مخالفتها و موافقتهاى علما با نماز جمعه تأثير خود را در شدّت و ضعف نماز جمعه داشته است ، وجوب تخييرى ، راه را براى اقامهء آن فراهم مىكرد ، اما مخالفتها نيز به طور جدى وجود داشت . محقق سبزوارى در آغاز رسالهء خود به طور صريح مىنويسد : « با وجود وجوب عينى نماز جمعه در عصر و زمان ما ، حتى علما ، صلحا و بزرگان در اهمال در برگزارى نماز جمعه متفق هستند و به گونه‌اى از آن فاصله گرفته‌اند كه اين طاعت در شهرهاى ايمان رخت ، بربسته است » . گفتنى است كه مخالفان نماز جمعه ، بسيارىشان به شدت بر ضد محقق سبزوارى فعاليت مىكردند . شيخ على نوادهء صاحب معالم - كه خود فرزند شهيد ثانى است - در رساله‌اى كه بر ضد محقق نوشته ، او را متهم به بى سوادى كرده ، مىنويسد : « وى عمرش را در نماز جمعه و جماعت صرف كرد در حالى كه خواندن سورهء فاتحه و اذكار نماز را هم به درستى نمىدانست ! » [3] و مىافزايد : « در حالى كه وى توجه به بسيارى از واجبات يا منكرات ندارد ، تلاش خود را منحصر در فراوان كردن نمازگزاران جمعه كرده است ؛ چرا كه اين فزونى براى دكان دنيا مناسب است » . [4] همچنين مىنويسد : « وى زمانى خواندن دو نماز جمعه را در كمتر از يك فرسخ روا مىشمرد ؛ اما اكنون كه موقعيتى يافته ، از رأى خود برگشته تا همهء مردم به نماز وى بيايند » . [5] اتهاماتى كه

[1] لوامع صاحبقرانى ، ج 4 ، ص 513
[2] همان ، ج 4 ، ص 539
[3] روضات ، ج 2 ، ص 72
[4] همان ، ص 76
[5] همان ، ص 73

34