فرموده : فصلَّوا بالناس الظهر حتى يفىء الشمس مثل مربض العنز ؛ [1] يعنى نماز ظهر با مردم بگذاريد وقتى كه سايه به قدر خوابگاه بزى برگشته باشد ؛ زيرا كه وقت نماز جمعه يا وقت فضيلتش ، اول زوال است ، و وقت عصر روز جمعه قوت ظهرهاى روزهاى ديگر است ، مطابق اخبار و اقوال علماى اهل بيت ، فتفطَّن .
[ عدم اقامهء نماز جمعه در گذشته ] اكنون به ديدهء انصاف نظر بايد كرد كه هرگاه اخبار معتبره در كتب معتمدهء فرقهء ناجيه اماميه دلالت كند بر اختصاص امامت نماز جمعه به حضور معصوم نافذ الحكم ، و علماى موثق القول همگى نقل اجماع بر آن كرده ، شهادت داده باشند كه در هيچ عصرى بدون اذن نبى و خلفا كسى امامت جمعه نكرده و تا زمان ايشان در ميانهء شيعه معمول نبوده ، و در بسيارى از اوقات علماى معتمد شيعه نزد سلاطين و ارباب حكم شيعه كمال اعتبار مىداشته‌اند ، مثل شيخ صدوق محمد بن على بن بابويه قمى [ م 381 ] و پدرش على بن بابويه و استادش محمد بن حسن بن قولويه [ م 368 ] و معاصرين ايشان در زمان سلاطين ديالمه كه آن مايه اقتدار داشتند كه چند خليفه را در بغداد ميل كشيدند ؛ و همچنين شيخ مفيد [ م 413 ] و سيد مرتضى [ م 436 ) ] و برادرش سيد رضى [ م 416 ) ] و معاصرين ايشان باز در زمان ديالمه ، و علامه حلى [ م 726 ] و معاصرانش در زمان سلطان محمد اولجايتو [ م 716 ] و غير ايشان ، و اكثر بلاد معظم علماى شيعه و اتباع ايشان بسيار بوده‌اند ، حتى آن كه در وقتى كه مأمون حضرت امام رضا عليه السّلام را از مدينه به مرو طلبيد ، مقرر كرد كه از راه قم نيايند ، از بيم هجوم شيعه ، و هم اهل قم به نقل شيخ ثقه على بن عيسى اربلى در اواخر كشف الغمه مكرر حكام يكى از خلفاى بنى عباس را اطاعت نكرده از قم اخراج نمودند و لشكر خليفه را كه بر سر ايشان شكست مىدادند تا آن كه خليفه ناصر الدوله بن حمدان را كه امير الامراء و شيعه بود فرستاد و ايشان به واسطهء تشيع او ، از راه اطاعت بيش استقبالش كردند ، و زياده بر سابق آن چه بايست داد دادند ، [2] و مع هذا در هيچ جا مذكور نشده كه در وقتى از اوقات علماى شيعه نماز جمعه دو ركعتى مىگزارده‌اند ، ديگر چگونه در طريقهء شيعهء اهل بيت مدعى وجوب عينى نماز جمعه در زمان غيبت بتوان شد ؟ و اللَّه الملهم للصواب و إليه المرجع و المآب .
قال « اكنون به ديدهء انصاف نظر بايد كرد » تا آن جا كه گفته « و اللَّه الملهم للصواب و اليه

[1] وسائل الشيعة ، ج 4 ، ص 163 از نهج البلاغه .
[2] بنگريد : مجالس المومنين ، ج 1 ، ص 85

279