2 - پيشينهء اقامهء نماز جمعه در ميان شيعيان تا آن جا كه به تاريخ دورهء امامان مربوط مىشود ، بايد گفت امام على عليه السلام در نماز جمعه شركت مىكرد . نهايت آن كه اين كار از روى تقيه انجام مىگرفته است . همچنين پس از آن كه امام به خلافت رسيد ، نماز جمعه را اقامه كرد . ضمن رواياتى كه از آن حضرت نقل شده است ، آن را يكى از مناصب امام دانسته و بر اين نكته تأكيد كرده است : « اذا قدم الخليفة مصرا من الامصار ، جمع النّاس ، ليس ذلك لأحد غيره » . [1] و فرمود : « العشيرة ، اذا كان عليهم امير يقيم الحدود ، فقد وجب عليهم الجمعة و التّشريق » . [2] و در روايتى از آن حضرت آمده است : « سه چيز است كه اگر با امام خود در انجام آن مخالفت كنى ، هلاك مىشوى : جمعه ، جهاد و انجام حج » . [3] اين گونه روايات ، سبب صدور اين فتوا در شيعه شده است كه نماز جمعه تنها با حضور امام يا نايب او واجب و برگزار مىشود .
اما پس از امير مؤمنان عليه السلام ، بحث شركت ائمه عليهم السلام در نماز جمعه ، به گونه‌اى ديگر در اخبار منعكس شده است . اخبارى وجود دارد كه حضور برخى از ائمه را از روى تقيه عنوان كرده و آمده است كه امام ابتدا نمازش را در خانه مىخوانده ، سپس به مسجد مىرفته است . برخى از امامان نيز ، پس از اقامهء نماز ، با خواندن دو ركعت ديگر ، در واقع نماز ظهر [ يعنى جمعا چهار ركعت يعنى نماز ظهر ] را اقامه مىكرده‌اند . اين كارى است كه امام سجاد عليه السلام انجام مىداده [4] و در روايتى از امير مؤمنان عليه السلام هم بر آن تأكيد شده است . [5] ابو بكر حضرمى گويد : از امام باقر عليه السلام پرسيدم شما در جمعه چه مىكنيد ؟ حضرت فرمود : شما چه ؟ گفتم : من در منزل نمازم را مىخوانم و سپس به مسجد مىروم ، حضرت فرمود : « كذلك أصنع أنا » ؛ « من نيز چنين مىكنم » . [6] روايت ديگر نيز نشان مىدهد كه روز جمعه ، امام براى اقامهء نماز جمعه به مسجد نرفته است و توجيه شيخ حرّ عاملى آن است كه چون امام جمعه فاسق بوده ، آن حضرت شركت نكرده است . [7] گويا قديمىترين گزارش مربوط به اقامهء جمعه در جامعهء شيعه مربوط به مسجد براثا ،

[1] التهذيب ، ج 3 ، ص 23 ، ش 81
[2] الجعفريات ، ص 43 ؛ مستدرك ، ج 6 ، ص 13
[3] مستدرك ، ج 6 ، ص 7
[4] الكافى ، ج 3 ، ص 375 ، ش 7 ؛ وسائل الشيعة ، ج 7 ، ص 351
[5] التهذيب ، ج 3 ، ص 28 ، ش 96 : اذا صلَّوا الجمعة فى وقت ، فصلّ معهم و لا تقومن من مقعدك حتى تصلى ركعتين اخريين .
[6] التهذيب ، ج 3 ، ص 246 ، ش 671 ؛ وسائل ، ج 7 ، ص 350
[7] التهذيب ، ج 3 ، ص 13 ، ش 47 ؛ وسائل ، ج 7 ، ص 321

22