نام کتاب : دروس معرفة الوقت والقبلة نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 83
هو كما قال الصدوق رحمة اللَّه عليه في باب الخمسة من الخصال : الذي يقول بقدم الفلك ولا يقول بمفلكه وخالقه عزّ وجل . وقال الشيخ العارف الشبستري في گلشن راز : ولى چون بنگرى در أصل اين كار * فلك را بيني اندر حكم جبّار منجّم چون ز ايمان بي نصيب است * اثر گويد كزين شكل غريب است نمىبيند كه اين چرخ مدوّر * ز حكم أمر حق گشته مسخّر تو گويى هست اين أفلاك دوّار * بگردش روز وشب چون چرخ فخار وزو هر لحظه اى داناى داور * ز آب وگل كند يك ظرف ديگر هر آنچه در زمان ودر مكانست * ز يك أستاذ واز يك كارخانه است وقال اللاهيجيي في شرحه عليه ( ص 130 ) : منجّم آن كسى را گويند كه نجوم را مؤثر حقيقى مىداند . چون منجّم از ايمان كه تصديق بوحدانيّت حق است بىنصيب است وراه به مبدأ نيافته وآثار وتأثير از افلاك وكواكب واوضاع ايشان كه در اين عالم سفلى است مىبيند لاجرم استناد اثر باستقلال بايشان مىنمايد وقائل شده بر آن كه هر اثر كه بعالم كون وفساد مىرسد همه از اين شكل غريب افلاك وانجم است كه مىرسد وغير ايشان فاعل ديگر نمىدانند واز اين جهت مردود شرع شده وحديث من آمن بالنجوم فقد كفر ، ردّ اين طائفة است والَّا منكر خواص اشياء نميتوان شد ، چون از نابينايى است كه آثار را باستقلال مستند بافلاك وكواكب مىدارند فرمود كه : نمىبيند كه اين چرخ مدوّر ، ز حكم امر حق گشته مسخر ، يعنى منجّم كه قائل بر آن شده است كه افلاك ونجوم مؤثر حقيقىاند نمىبيند كه اين چرخ مدوّر يعنى گرد مسخّر امر وحكم الهى است وهر چه حق مىفرمايد آن مىكند ومجبور حكم كردگاريست واختيار ندارد بسبيل تعجب آن را مىفرمايد يعنى اين معنى ظاهر است وحقيقت حال آنست كه بحكم لا مؤثر في الوجود إلا اللَّه افلاك وانجم مظاهر اسرار
83
نام کتاب : دروس معرفة الوقت والقبلة نویسنده : حسن حسن زاده آملى جلد : 1 صفحه : 83