عنوان دوم : در كيفيت ارث بردن به ولاى عتق است بدان كه هر گاه كسى مملوك خود را آزاد نمايد پس آن مولاى معتق وارث آن مملوك عتيق خود خواهد بود و شرط است در وارث بودن مولاى معتق چند امر :
اول آن كه عتق تبرعى باشد نه به جهت نذر و كفاره و امثال اينها .
دوم آن كه مانعى از موانع ده گانه ارث نباشد نظير وجود وارث اقرب از معتق مثل طبقات ثلثهء ارحام ، سوم آن كه معتق حين العتق تبرى از جريرهء مملوك ننموده باشد پس با وجود اين شرائط و ارث آن مملوك آزاد شده آن شخص آزاد كننده خواهد بود چه معتق يا مملوك ذكور باشند يا اناث و هر گاه تبرى از ضمان جريرهء آن مملوك بعد العتق باشد احتياط به صلح با ضامن جريره ترك نشود و اگر ضامن جريره نباشد با زوج صلح نمايند و اگر زوج هم نباشد با حاكم شرع و اگر معتق متعدد باشند هر يك وارثند نسبت به حصهء خود و اگر احد الزوجين هم باشند نصيب اعلى را مىبرند از نصف و ربع .
مسأله - هر گاه در حين موت مملوك آزاد شده ، آزاد كننده مرده باشد [1] ، پس اگر آزاد كننده زن بوده ظاهر آن است كه ولاء براى عصبهء آن زن است براى اولاد آن زن و اگر مرد بوده وارث آن مملوك پدر و اولاد ذكور او خواهند بود به تقديم الاقرب فالاقرب و اگر پدر و اولاد اخوه خواهد بود به تقديم الاقرب فالاقرب و با نبودن اينها وارث آن مملوك

[1] اين مسأله محتاج بتأمل است و محل حاجت هم نيست .

125