زوجه از قيمت آنها ارث مىبرد ، اعيان موجودهء حين موت الزوج است نه نماآت حادثه ، و مدار در قيمت اين اعيان قيمت يوم الدفع است نه قيمت حين الموت اگر چه احوط در تفاوت قيمتين تصالح و تراضى است .
و بدان كه زوجه حق انتفاع و تصرف در آن اعيان بدون رضايت ساير ورثه ندارد و ساير ورثه نيز احوط آنست كه معاملهء معاوضه بنمايند و تا قيمت را دفع ننمايند به زوجه تصرفى در آن اعيان ننمايند [1] و در بودن قيمت بر سبيل استحقاق يا رخصت براى ورثه اشكال است [2] بايد مراعات احتياط شود و اما براى زوجه قطعاً بر وجه ترخيص نيست بلكه بر وجه استحقاق است و كيفيت قيمت نمودن اين اعيان مثبته به اين نحو است كه مقوم قيمت مىكند اى ناعيان مثبته را با حق بقاء در اين زمين مجاناً و بلا عوض تا زمانى كه اهل عرف آن اعيان را در آن زمين باقى مىبينند و از آن قيمت زوجه ارث مىبرد مثلا درخت و چوب و خشت جدا شده روى زمين افتاده قيمتش بيست تومان است و درخت و چوب و خشتى كه بر سر پا باشد مجاناً و بلا عوض تا به خودى خود خراب شود بدون آن كه مالك اجارهء زمين بدهد به جهت بقاء اين اعيان در آن زمين قيمتش چهل تومان است مثلا پس زوجه از قيمت ثانى ربع يا ثمن مىبرد نه از قيمت اعيان با فرض جدا بودنشان و هر گاه در حين موت زوج اعيان به كار رفته در منزل خراب شده بود يا درخت قطع شده بود يا ميوه بر درخت موجود بود يا زراعت كاشته شده بود و لو هنوز بذر باشد پس اينها و امثال اينها داخل در منقولاتند و زوجه از عين اينها ارث مىبرد .

[1] بلكه عدم جواز خالى از وجه نيست .
[2] اقوى آن است كه بر سبيل رخصت نيست و مىتواند قبول نكند اعيان را و بايد قيمت به او بدهند .

124