و لكن مع هذا اميد است كه چنانچه - بعون اللَّه تعالى و حسن تأييده - حكيمانه در اين باب اقدام و شالوده و اساس مطلب صحيحا تأسيس شود و به وسيلهء احداث مكاتب و مدارس كافيه به جهات تربيت [1] و تهذيب اخلاق و تكميل قواى علميّه و عمليّه ، عموم طبقات كارگزاران و نوع مسلمانان را در بطون و طبقات لاحقه ، به فطرت اصليّهء اسلاميّه توان ارجاع ، و از رذايل موروثه از معاويه و ساير اغصان شجرهء ملعونهء امويّه توان تهذيب نمود ، و هم وجوب اداء خراج مضروب براى حفظ و نظم ممالك اسلاميّه و حلَّيّت ، بلكه لزوم صرفش در مصارف مذكوره را بعد از تعديل و توزيعش به نهج مذكور و تفريقش به اندازهء خدمت به نوع و حفظش از حيف و ميل به عموم مسلمين ، توان فهمانيد كه - بعون اللَّه تعالى و حسن تأييده - هم چنانكه در سائر حقوق واجبهء الهيّه - عزّ اسمه - به اقتضاى ديانت اسلاميّه از اداء آن نوعا تكاهل ندارند ، همين طور نسبت به خراج هم بعد از تطبيق بر سنّت مقدّسهء نبويّه صلى اللَّه عليه و آله همين رفتار را وظيفه و تكليف دينى خود دانسته ، تهاون در اداء را روا ندارند و به حالت حاليّه كه اخذ و استيفاء و صرف آن چون همه بر طبق شهوات طاغوتيّه و مظالم استبداديّه است ، لهذا حرام اندر حرام ؛ بعد از اين تصحيح و تسويه و تعديل [2] و ضبط و ترتيب ، قياسش نكنند و در اداء حقوق واجبهء نوعيّه كه در شريعت مطهّره حفظا للنّظام و صيانة لحوزة الاسلام تشريع فرموده‌اند - كما ينبغي - ، اهتمام نموده ، اهميت آن را از ساير تكاليف محضه رعايت كنند .
و لازم است جمله [ اى ] از فرمايشات و دستور العملهاى صادره از

[1] . أ ، د : ترتيب .
[2] س : تعديه .

130