طغيان فراعنه و طواغيت امم از واضحات است .
و به موجب حديث نبوى متواتر بين الامّة ، و اتّفاق تواريخ اسلاميّه ، بر وقوع همان اخبار غيبى نبوّت ، مبيّن شد كه مبدأ تحويل سلطنت اسلاميّه از نحوهء ثانيه به اولى [1] ، استيلاى معاويه و بلوغ اغصان « الشَّجَرَةَ الْمَلْعُونَةَ فِي الْقُرْآنِ » [2] به عدد ميشوم سى نفر بوده و سلطنت ميشومهء استبداديّه از آنان موروث است .
[ مقام دوم : درجهء محدوديت سلطنت ] و اما مرحلهء ثانيه هم از آنچه سابقا گذشت اجمالا مبيّن شد ، و دانستى كه به مقتضاى آنچه اساس مذهب ما - طائفهء اماميّه - بر آن مبتنى ، و كلمهء [3] الهيّهء عصمت را در ولايت بر سياست امور امّت معتبر دانستيم ، درجهء اين محدوديّت فقط نه بر همان خود سرانه تحكَّم و مستبدّانه ارتكاب نداشتن واقف و به همين اندازنده مقصور است ، بلكه اجمالا دانستى كه تا به كجا منتهى است .
و امّا بنا بر اصول اهل سنّت : كه نه عصمت و نه نصب الهى - عزّ اسمه - ، هيچيك را لازم ندانسته ، بيعت اهل حلّ و عقد اين امّت را موجب انعقادش دانستند ، هر چند درجهء محدوديّت به جائى كه مذهب ما مقتضى است منتهى نباشد ، لكن عدم تخطَّى از كتاب و سنّت و سيرهء مقدّسهء نبويّه صلى اللَّه عليه و آله را در نفس عقد بيعت ، شرط لازم الذّكر و اندك تخلَّف

[1] . س : ولايتيه باول .
[2] . اسراء ، آيهء 60 واژهء « شجره ملعونه » در اين آيه در بعضى از روايات به بنى اميّه تفسير شده است . ( ر . ك : على بن ابراهيم ، تفسير القمى ، ج 2 ، ص 21 ) .
[3] . أ : كليه .

72