إسم الكتاب : تنبيه الأمة وتنزيه الملة ( عدد الصفحات : 175)

و حتى از آيهء مباركه * ( فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ وَأَسَرُّوا النَّجْوى ) * [1] كه داستان مشورت فرعونيان در امر حضرت كليم و هارون - على نبينا و آله و عليهما السلام - و منتهى شدن مذاكرهء علنيّهء ايشان را در اين باب به مذاكرهء سرّيّه حكايت فرموده‌اند ، استفاده توان كرد كه چنانچه رفتار دولت انگليس فعلا مبعّض و نسبت به ملَّت انگليسيّه ، چون كاملا بيدارند ، « مسئوله و شورويّه » ، و نسبت به اسرا و اذّلاء هندوستان و غيرها از ممالك اسلاميّه كه به واسطهء بى حسى و خواب گران ، گرفتار چنين اسارت و باز هم در خوابند ، « استعباديّه و استبداديّه » است ؛ همين طور رفتار دولت فرعونيّه هم با وجود ادّعاى الوهيّت مع هذا مبعّض و نسبت به قبطيان كه قومش بودند شورويّه و نسبت به اسباط بنى اسرائيل استعباديّه بوده و آيهء مباركهء * ( يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ ) * [2] هم مفيد همين معنى است .
و على كلّ حال ، رجوع حقيقت سلطنت اسلاميّه ، بلكه در جميع شرايع و اديان ، به باب امانت و ولايت احد مشتركين در حقوق مشتركهء نوعيّه ، بدون هيچ مزيّت براى شخص متصدّى ، و محدوديّت آن [ از تبدّل ] به مستبدانّه تحكم و دل بخواهانه قهر و ارتكاب نداشتن ، از اظهر ضروريّات دين اسلام ، و بلكه تمام شرايع و اديان است ، و هم استناد تمام تجاوزات و دل بخواهانه حكمرانىها ، قديما و حديثا ، به تغلَّب و

[1] . طه ، آيهء 62 « آنها در ميان خود در مورد ادامهء راهشان به نزاع برخاستند و مخفيانه و در گوشى با هم سخن گفتند » .
[2] . سورهء قصص ، آيهء 4 * ( إِنَّ فِرْعَوْنَ عَلا فِي الأَرْضِ وَجَعَلَ أَهْلَها شِيَعاً يَسْتَضْعِفُ طائِفَةً مِنْهُمْ ) * فرعون در زمين برترى جويى كرد و اهل آن را به گروههاى مختلفى تقسيم نمود ، گروهى را به ضعف و ناتوانى كشاند

71