و نائينى نيز از آن دل سرد گشته ، چاپ مجدّد اثر او توسط چه كسانى مىتوانست صورت بگيرد ؟ به هر صورت احتمال اينكه چنين انگيزه‌اى در جمع آورى نسخ كتاب مطرح بوده ، بعيد نيست .
4 . نكتهء حائز اهميت ديگر آنكه ، اين كتاب با انگيزهء پاسخگويى به شبهات مخالفان مشروطه نگاشته شد ، در حالى كه پس از خروج مخالفان مشروطه از صحنه و يكَّه تازى مشروطه خواهان غربزده اين كتاب جوابگو نبود ، و به عبارتى لااقل بخش مهمى از آن « بلا موضوع » گشته بود ، اينك اثرى مورد نياز بود تا از مشروطهء مورد نظر رهبران مذهبى مشروطه در برابر مشروطه خواهان غربزده دفاع كند و پاسخگوى تفكرات آنان باشد . در آن شرائط علماى مشروطه خواه در مصاف با مشروعه خواهان نبودند تا اين كتاب راهگشا باشد ، بلكه در مصاف با روشنفكران غربزده بودند و تأليفى نو لازم بود تا مبانى فكرى علماى مشروطه خواه را مدلَّل سازد .
با اين همه اقدام به جلوگيرى از نشر و گسترش اين اثر در آن مقطع تاريخى نمىتواند اين اثر نفيس را ، كه پاره‌اى از ديدگاههاى اسلام در زمينهء نظام سياسى را مدلَّل ساخته ، بى اعتبار نمايد ، به شرط آنكه با اين اثر علمى « برخورد سياسى » و « معاملهء منفعت طلبانهء گروهى » نشود ، بلكه به عنوان اثرى نفيس و تلاشى علمى در تاريخ روحانيت شيعه در عرصه « فقه سياسى » مورد توجه قرار گيرد .
« تنبيه الأمّة » و انگيزهء تحقيق و تصحيح آن « تنبيه الأمة » تاكنون سه مرتبه به چاپ رسيده ، - بار اول به سال 1327 ه . ق ، در بغداد ، قطع رقعى در 95 صفحه ، چاپ سربى ، مطبعه حيدرى .
- بار دوم به سال 1328 ه . ق ، در تهران ، قطع رقعى در 95 صفحه ، چاپ سنگى ، كارخانهء مشهدى خداداد باسمه چى .

23