گاه مىبينيم كه ابن ادريس با تردستى ويژه اى ، مقلدين شيخ را در بن بست قرار مىدهد ، بدين ترتيب كه سعى مىكند با تأويل كلام شيخ طوسى آنها را قانع سازد كه شيخ نيز همان نظر او را بيان كرده و بدان فتوا داده است ، مثلا در همان مسأله « متمم آب كر » كه قبلا طرح شد و ابن ادريس به طهارت آن حكم داده بود ، سعى مىكند ثابت كند كه شيخ نيز به همين راه رفته و به طهارت آن فتوا داده است . او مىگويد : « شيخ ابو جعفر طوسى هم كه خلاف قول ما را استدلال مىكند و در اين مسأله مورد تقليد و پيروى واقع شده و سخن او دليل مقلدين گشته ، خود در بسيارى از اقوال ، قول به طهارت را تقويت مىكند و بدان فتوى مىدهد . و من به خواست خدا توضيح خواهم داد كه اگر با دقت و تأمل در كلام شيخ نظر شود و با چشم بصيرت و انديشه اى خالى از داورى مورد مطالعه قرار گيرد ، از سخن او نيز چنين بر مىآيد كه كلا اين مسأله را پذيرفته و او نيز مانند ما معتقد به طهارت آب مزبور شده است » .
3 . از نظر تاريخى ، كتاب سرائر تا حدودى معاصر با كتاب « غنيه » ابن زهره است كه بررسى مستقلى پيرامون علم اصول است . زيرا ابن زهره 19 سال پيش از ابن ادريس در گذشته است . وقتى اصول ابن زهره را مطالعه مىكنيم آن را با سرائر مىسنجيم به پديده مشتركى ميان اين دو كتاب برمىخوريم كه اين دو كتاب را از تأليفات عصر تقليد مطلق نسبت به شيخ امتياز مىبخشد ، و آن پديده مشترك ، اعتراض به آراى شيخ و اعتقاد به ديدگاههاى مخالف با موضع فقهى و اصولى اوست . همان طور كه در كتاب سرائر ديديم كه ابن ادريس استدلالالت فقهى شيخ را رد مىكرد ، ابن زهره را نيز مىبينيم كه در كتاب غنيه به مناقشه با ادله اصولى شيخ در كتاب « عدة الاصول » برمىخيزد ، و براى ديدگاههاى مخالف شيخ استدلال مىكند ، و احيانا به طرح مشكلات اصولى جديدى مىپردازد كه پيش از آن در كتاب غنيه مطرح نبوده است .
اين مسائل نشان مىدهد كه انديشه علمى در آن زمان با دو بال اصولى و فقهى خود چنان اوج گرفته و بالا رفته تا آنجا كه صلاحيت برخورد با افكار و آراى شيخ و تا حدودى به زير سؤال كشيدن آن را يافته است .
آية الله صدر اين مسأله را چنين ادامه مىدهد :
« اين چنين علمى كه در زمان ابن ادريس پديدار شد ، در طول نسلهاى آينده رشدى فزاينده يافت ، و به اندوخته‌هاى علمى آن افزوده گشت و در اين ساليان خردمندان

53