نام کتاب : ادوار فقه و كيفيت بيان آن ( فارسي ) نویسنده : محمد ابراهيم جناتي جلد : 1 صفحه : 52
شيخ ارائه مىدهد و سپس خود به رد و ابطال يكايك آنها مىپردازد . حال اين دلايل را خودش ابداع و فرض كرده و آنگاه ابطال نموده تا مجالى براى ترديد در صحت نظر خودش پيدا نشود ، و يا اين كه اين ادله منعكس كننده انديشه تقليدى حاكم بر آن زمان است كه نظريات نو ظهور ابن ادريس باعث نگرانى آن شده و در صدد دفاع از آراى شيخ طوسى و مقاومت در برابر افكار ابن ادريس برآمده است . چنانچه مشاهده مىشود ابن ادريس همهء احتجاجات و ادلهء مخالفين را آورده و رد كرده است و اين بدان معنى است كه حوزه علمى آن زمان كه ابن ادريس آن را به مبارزه خوانده در برابر نظريات او واكنش نشان مىداده است . و نيز از كتاب سرائر فهميده مىشود كه ابن ادريس با آرا و انديشههاى خويش در برابر معاصرين خود مىايستاده و با آنان به مباحثه و مناقشه مىپرداخته و خود را تنها در حصار تاليف و تصنيف محدود نكرده است . در اين صورت طبيعى است كه افكار او ، واكنشهايى را در جامعه پديد آورد كه در قالب طرفدارى از شيخ طوسى بروز كند . يكى از برخوردها را خود ابن ادريس در باب مزارعه كتاب سرائر ذكر كرده است او در ابتداء يك نظر فقهى را نقل كرده و سپس آن را مورد اشكال قرار داده و مىگويد : « اين قول از سيد علوى ابو المكارم ابن زهره است . و من او را ملاقات كردم ، سپس با هم به مكاتبه پرداختيم ، در مكاتبات خطاهاى او را تذكر دادم ، ولى آن مرحوم عذرها و دليلهايى مىآورد كه هيچ يك روشن نبود » . چنانچه در بحثهاى ابن ادريس مشاهده مىشود كه او تا چه اندازه از مقلدانى كه خود را متعبد به نظرات شيخ مىديدند رنج مىبرد ، به عنوان نمونه در فقه مسأله اى هست تحت اين عنوان كه : « اگر كافرى در چاهى بميرد براى پاك شدن آب ، چقدر از آن را بايد كشيد ؟ » در اين مورد ابن ادريس نظر داده است كه اگر كافرى به آب چاه دست بزند همهء فقها اتفاق دارند كه بايد تمام آب چاه را تخليه كرد ، بنا بر اين ، وقتى كافرى در آن آب بميرد ، با استدلال به اولويت اين چنين است . و از آنجا كه اين استدلال به اولويت داراى نمود عقلى جسورانه اى نسبت به سطح علمى زمان ابن ادريس است ، در پى آن چنين ادامه مىدهد : « گويا هر كس اين كلام را مىشنود آن را بعيد مىشمارد و از آن مىگريزد و مىگويد : چه كسى اين را گفته و در كتاب خود بدان رأى داده و كداميك از اهل فن كه مرجع چنين مسائلى هستند ، بدين مطلب اشاره كرده است . »
52
نام کتاب : ادوار فقه و كيفيت بيان آن ( فارسي ) نویسنده : محمد ابراهيم جناتي جلد : 1 صفحه : 52