در حوزهء نجف بودند ، و راه و روش اساتيد خود را در تحول و تكامل بحثهاى فقهى پيگيرى كردند و در بارورى آن بسيار كوشيدند .
مرحوم آيت الله حكيم با تأليف اثر گرانسنگ خود مستمسك العروة بزرگترين خدمت را به حوزه‌هاى علميه نمود ، زيرا اين كتاب از جهت ترتيب و تنظيم مباحث و شيوه استدلال نخستين تأليفى است كه بدين صورت به جامعه علمى عرضه شده است و همين ويژگيها توجه و استقبال بيش از حد فضلا و دانشمندان را به آن كتاب برانگيخت .
< فهرس الموضوعات > تذكر لازم < / فهرس الموضوعات > تذكر لازم در اين بحث تنها آن دسته از مراجع را به عنوان مرجع نام برده‌ايم كه در بلاد و شهرها محور و مظهر بوده‌اند و اين بدان معنا نيست كه ديگرانى مرجعيت نداشته‌اند . بلكه مراجع ديگرى نيز بوده‌اند كه اثرات ارزنده و خدمات بىشائبه اى داشته‌اند ولى چون بناى ما بر استقصاء نبوده است تنها به ذكر معاريف هر زمان بسنده كرده‌ايم .
< فهرس الموضوعات > ح - نظريه تعيّن تقليد از اعلم < / فهرس الموضوعات > ح - نظريه تعيّن تقليد از اعلم با توجه به سير تاريخى تقليد از مجتهد اعلم ، [1] بحث و بررسى در بارهء اعلميت ، از آغاز غيبت كبرى ( 329 ه . ) بدين صورت مطرح بوده است كه آيا اعلميت موجب تعين تقليد از اعلم مىشود يا خير ، در اين باره بين فقها دو نظر كلى وجود دارد : برخى قائل به تعيين تقليد از مجتهد اعلم مىباشند و عده اى ديگر قائل به جواز تقليد از غير اعلم . اكنون دلايل دو گروه را در دو بخش مطرح نموده و به نقد و بررسى مىپردازيم و در پايان نظر خود را در اين زمينه بيان مىداريم .
< فهرس الموضوعات > مفهوم اعلميت از ديدگاه مجتهدان بزرگ < / فهرس الموضوعات > مفهوم اعلميت از ديدگاه مجتهدان بزرگ شيخ اعظم انصارى در بارهء معناى اعلم گفته است : « مراد از اعلم مجتهدى است كه در استخراج و استنباط حكم الله [ از ديگران ] استادتر باشد . [2] و نيز آخوند خراسانى و

[1] ر . ك : به مبحث قبل در بارهء سير تاريخى تقليد از اعلم .
[2] - رساله « مسأله » ، شيخ انصارى ، ص 3 .

339