الناس بغير علم لعنته ملائكة السماء و الارض [1] اسماعيل بن ابى زياد از امام صادق ( ع ) از پدرش امام باقر ( ع ) نقل مىكند كه گفت : « رسول خدا فرمود كسى را كه فتوا بدون علم بدهد او را ملائكهء آسمان و زمين مورد لعن و نفرين قرار مىدهند . » 5 - ما رواه زراره بن اعين قال سألت ابا جعفر ( ع ) ، ما حق الله على العباد ، قال ان يقولوا ما يعلمون و يقفوا عند ما لا يعلمون [2] زرارة بن اعين مىگويد از امام باقر ( ع ) سؤال كردم از حق خدا بر بندگان ، فرمود : « اين است كه آن چه را كه مىدانند ، بگويند و آن چه را كه نمىدانند ، بازايستند . » 6 - ما روى عن جعفر بن محمد ، قال رسول الله من عمل بالمقاييس فقد هلك و أهلك و من افتى الناس بغير علم و هو لا يعلم الناسخ من المنسوخ و المحكم من المتشابه فقد هلك و أهلك ( كافى باب النهى عن القول بغير العلم حديث 9 ) ، جعفر بن محمد مىگويد : رسول خدا فرمود : « هر كس به قياس عمل كرد ، هلاك شد و هلاك گردانيد ، و هر كس بدون علم ، فتوا دهد در حالى كه ناسخ و منسوخ و محكم و متشابه را نمىداند ، به تحقيق هلاك شد و هلاك كرد . » 7 - روايت الحسن بن على بن شعبه فى « تحف العقول » ، عن النبي ، قال : من افتى الناس بغير علم فليتبوّأ مقعده من النار ، حسن بن على بن شعبه در تحف العقول ، از پيامبر ( ص ) نقل مىكند كه فرمود : « هر كس براى مردم بدون علم فتوا دهد ، هر آينه نشستنگاه او از آتش پر مىشود . » روايات ياد شده ناظر بر عدم اهليت براى افتاء از جهت نداشتن علم باشد و چنانچه نقص در شرايط ديگرى نيز باشد افتاء حرام خواهد بود ، زيرا افتاء در صورت نبودن شرايط به اتفاق فقهاى شيعه ، اغراء جاهل و اضلال او به شمار مىآمده ، از آنجا كه منصب افتاء امتداد يكى از شئون منصب امامت است و منصب امامت امتداد منصب نبوت محسوب مىشود ، زيرا شئونى كه نبى دارد امام نيز واجد است مگر چيزهايى را كه از مختصات پيامبر است ، پس چگونه غير اهل مىتواند اين منصب را احراز كند ، بر اين اساس أولا نبايد خودش اين منصب را تصدى نمايد و اگر تصدى كرد بر مردم است كه مانع او شوند .

[1] - وسائل الشيعه ، ج 18 ، باب چهارم ، از ابواب صفات قاضى
[2] - همان مأخذ .

295