خوشبينى مىكرد ، طريقهء ايشان در ميان متأخرين اصحاب ما رواج يافت . اين روش هم چنان نضج گرفت تا اين كه نوبت به علامه رسيد ، و او در بيشتر تصانيف خود بسيارى از قواعد اصولى معمول در ميان عامه را پذيرفت و بدان ملتزم شد ، و سپس شهيد اول و دوم نيز از او پيروى كردند . . » مرحوم استرآبادى نظير همين گفتار را در صفحهء 56 كتاب مذكور آورده است .
آرى ، مؤسس اخباريها حق دارد كه چهرهء درخشنده و مقام بر جستهء مجتهد بزرگ جهان شيعه را لكه دار سازد و بدون حساب او را مورد نكوهش و سرزنش قرار دهد ، زيرا او مىداند كه افكار اجتهادى بلند او چه اثرات سوء و ويرانگرى را براى انديشه‌هاى خشك آنها به دنبال دارد . و بر همه واضح است كه همين افكار والاى اجتهادى كه در زمان ابن جنيد و ابن ابى عقيل بروز كرد ، در زمان مجدد بزرگ مرحوم وحيد بهبهانى به بار نشست و بنياد نظريات و انديشه‌هاى اخبارىگرى را ويران ساخت .
مرحوم ميرزا محمد باقر خوانسارى در روضات الجنات مىگويد :
بنيانگذار اساس اجتهاد ، حسن بن ابى عقيل عمانى معاصر شيخ كلينى بود و پس از او احمد بن جنيد اسكافى معاصر شيخ صدوق . و شيخ مفيد در محضر هر دوى آنها تعلم كرده بود و به آنها حسن ظن داشت و از شيوهء آنها پيروى مىكرد . اين امر از مفيد به شاگردانش سرايت كرد و افرادى نظير سيد مرتضى و شيخ طوسى و ديگر معاصران آنها در بارهء عظمت و بزرگى ايشان مطالبى نوشتند و به طور اجمالى آثار علمى و آراء و انديشه‌هاى جاودانى ايشان را در كتابهاى خود ذكر كردند كه از جمله مىتوان از علامه حلى نام برد . ( رجوع شود به روضات الجنات ج 6 ص 146 ) .
و از جمله مرحوم علامه طباطبايى بحر العلوم ( 1155 - 1212 ه ) نويسندهء الفوائد الرجاليه ، در بارهء اين فقيه بزرگ شيعه ، بحث فراوانى دارد وى در قسمتى از كلام خود مىگويد :
« او از اعيان طايفه و اعاظم فرقه و افاضل قدماء اماميه بود و از نظر علم و فقه و ادب و تصنيف بر همه برترى داشت ، و از جهت تحرير از همه بهتر بود و نظرش دقيقتر از ديگران قلمداد مىشد . او علاوه بر جوابگويى به پرسشهاى مردم حدود پنجاه كتاب در فقه و اصول و كلام و ادب و غيره تأليف كرده است . . و عمل او به قياس هر گز نبايد موجب كاسته شدن از ارزش كتابهاى وى شود ، زيرا اختلاف در مبانى احكام شرعيه ،

23