شيخ مفيد ، تحولات شگرفى در فقه پديد آورد و شيوه‌ها و مبانى فقهى را نسبتا تكامل بخشيد ، به گونه اى كه فقيهان بعد از او به اين حقيقت اعتراف نمودند . هم چنين مجلس درس او از رونق و شكوه خاصى برخوردار بود و صدها طالب علم شيعى و سنى در آن شركت مىجستند .
از ميان شاگردان او شخصيتهاى برجسته اى هم چون سيد مرتضى و شيخ طوسى برخاستند كه هر كدام در گسترش و تكامل مباحث فقهى و اجتهادى نقش عمده اى داشتند .
سيد محسن امين در اعيان الشيعه تقريبا 200 كتاب در دانشهاى مختلف ، از او ياد مىكند .
سيد مرتضى سيد شريف ، مرتضى علم الهدى كه در علوم اسلامى سرآمد همعصران خود بود ، ميان سالهاى 413 تا 436 ق ، مرجع تقليد شيعيان گرديد .
در عظمت و بزرگى او همين بس كه استادش شيخ مفيد آن چنان به او عنايت داشت كه پس از خود سيد را جانشين خويش قرار داد . هم چنين به خاطر تجليل از مقام علمى او و به منظور تربيت وى جهت جايگزينى و زعامت و مرجعيت شيعه ، گاهى شيخ مفيد هم چون شاگردى در محضر سيد مرتضى مىنشست . ( روضات الجنات ، ص 377 ) هنوز شيخ مفيد در قيد حيات بود كه سيد مرتضى جايگزين او شد و شخصا كرسى تدريس را عهده دار گرديد و زعامت شيعه را در اختيار گرفت . دانشجويان زيادى در مجلس درس او شركت مىجستند و از بيانات پربار و دل نشين او استفاده مىكردند .
سيد مرتضى شيوه استادش را در تكميل مباحث فقهى و اجتهادى دنبال كرد و نيز توفيق يافت در زمينه‌هاى علمى ، نظريه‌هاى فقهى و اجتهادى او را تكامل بخشد .
هم چنين او ابوابى در مسائل اصول گشود ، به گونه اى كه هر كس كتاب الذريعة إلى علم الاصول وى را مورد بررسى قرار دهد اين نظر را تصديق خواهد كرد . سيد محسن امين حدود 90 جلد از مؤلفات او را در اعيان الشيعه نام برده است .

323