اينك مىپردازيم به ذكر نخستين مرجعى كه در نقطه آغاز مرجعيت شيعى قرار دارد :
< فهرس الموضوعات > ابن قولويه < / فهرس الموضوعات > ابن قولويه در خلال سالهاى ( 328 تا 368 ق ، يكى از استوانه‌هاى دانش و فقاهت شيعه ابو القاسم جعفر بن محمد ( بن جعفر بن موسى بن ) قولويه است كه سمت نخستين مرجعيت و اعلميت شيعيان را داشت .
نجاشى و علامه حلى ( قد ) در بارهء اين شخصيت بزرگ مىگويند : « او از بزرگان اماميه در فقه و حديث است و هر امتيازى كه ديگران در زمينهء فقه و غير آن دارند او به مراتبى برتر و والاتر است . » او شاگردانى چون شيخ مفيد تربيت كرد و كتابهاى سودمند و ارزنده اى تدوين نمود كه نجاشى بسيارى از آنها را نام برده است .
< فهرس الموضوعات > شيخ صدوق < / فهرس الموضوعات > شيخ صدوق بين سالهاى 368 تا 381 ق ، سمت مرجعيت و زعامت شيعه به عالم بزرگوار ابو جعفر محمد بن على بن حسين بن بابويه قمى ، معروف به شيخ صدوق رسيد ، او بدن شك خدمات ارزنده اى در تدوين فقه به جهان اسلام نموده است كه با هيچ چيز قابل قياس نيست .
شيخ صدوق حدود 300 اثر ارزشمند از خود بر جاى نهاد كه نام بسيارى از آنها را در كتاب من لا يحضره الفقيه خود آورده است . اين رقم بزرگ بيانگر تلاش و كوشش شايان او در شكوفايى و گسترش فقه است . وى در كتاب من لا يحضره الفقيه ، تمام مسائل و مباحث فقه را ضمن نقل احاديثى كه به نظرش صحيح بوده است فراهم آورده و در دسترس شيعيان گذارده است .
< فهرس الموضوعات > شيخ مفيد < / فهرس الموضوعات > شيخ مفيد بين سالهاى 381 تا 413 ق ، عالمى بزرگ و فقيهى سترگ به نام ابو عبد الله محمد بن محمد ( بن نعمان ) معروف به شيخ مفيد در جهان تشيع درخشيد كه در عصر خود از جهت تبحر در احكام الهى بىنظير بود .

322