إسم الكتاب : ادوار فقه ( فارسي ) ( عدد الصفحات : 589)

ابو الفتوح در ذيل آيهء تيمم گفته است « و فقها را در او پنج مذهب است :
زهرى گفت يك بار در روى و يك بار در دستها تا به زير بغل و بالاى دوش . و ابن سيرين گفت سه بار دست به زمين زند : يك بار براى روى و يك بار براى كفها و يك بار براى بازوها . و شافعى گفت دو بار : يك بار براى دستها از آرنج تا بر سر انگشتان چنان كه در وضوء باشد و اين قول بعضى از اصحاب ما است ، و در صحابه عبد الله عمر است [1] و جابر عبد الله انصارى . . » از اين قسمت كه نقل شد معلوم مىگردد توافق تيمم بدلى با مبدل منه خود در عصر صحابه مورد توجه شده پس احتمالى كه براى راه استنباط عمّار داديم از برخورد به اين نقل تأييد مىشود .
شايد نظر سيد بحر العلوم نيز به توجه و ترتيب همين مقدمات بوده كه استنباط عمّار را از دقائق انظار فقيهان و از ضوابط و قواعد آنان بشمار آورده است .
چيزى را كه عمّار از نظر دور داشته و حق اين بود كه در مقام تمهيد مقدمات استنباط ، به آن نيز توجه مىداشت تا اين نتيجهء ناصواب را استنتاج نمىكرد اين است كه اگر در بدل بودن خاك از آب و بدل بودن تيمم كه طهارت ترابى است از طهارت مايى ( غسل باشد يا وضوء ) مشابهت و مساوات كامل منظور مىبود بايد در

[1] - شيخ الطائفه شيخ طوسى ، در ذيل آيه 46 از سورهء النساء * ( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَأَنْتُمْ سُكارى . . . فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَيَمَّمُوا . . . ) * چنين گفته است : « قيل فى صفة التيمم ثلاثة اقوال : « احدها ضربة للوجه و ضربة لليدين إلى المرفقين ، ذهب اليه ابن عمر و الحسن و الشّعبي و الجبّائى و اكثر الفقهاء و به قال قوم من اصحابنا ، « الثاني ضربة للوجه و ضربة لليدين ، ذهب اليه عمار بن ياسر و مكحول و اختاره الطبري و هو مذهبنا اذا كان التيمم بدلا عن الجنابة و ان كان بدلا من الوضوء فيكفيه ضربة واحدة يمسح بها الوجه إلى طرف انفه و اليدين إلى الزندين . « الثالث قال ابو اليقضان و الزهري انه إلى الابطين »

54