و يديه ، لان التيمم الذي امر الله به فى كتابه بدلا عن الوضوء و الغسل شيء واحد لا فصل بينهما و التسوية بينهما غير مرادة و الا لوجب استيعاب محل الوضوء بالمسح . و فى قوله « أفلا فعلت ؟ » ايماء لطيف إلى ان عمّار لكونه من اهل النظر و الاستنباط كان ينبغى له ان يفعل هكذا و انه لو فعل لصحّ و لا يصحّ ممن لم يكن اهلا لذلك و ان اصاب ، على ما يقتضيه اصول الاصحاب ، » .
بحسب ظاهر ، اين قضيه هنگامى رخ داده كه حكم تيمم بدل از وضو و غسل پيش از آن صدور يافته و شايد كيفيت تيمم بدل از وضوء نيز مشروح و معلوم بوده ، ليكن كيفيت « تيمم بدل از غسل » هنوز براى عمر و عمار مصرّح و منصوص نمىبوده است پس عمر چون براى غسل آب نداشته و تيمم بدل از غسل جنابت را هم نمىدانسته ترك صلاة را در اين حالت تكليف خود پنداشته از اين رو نماز را نگزارده است ليكن عمار بيشتر تأمل و تفقه كرده و حكم را طورى ديگر استنباط نموده و عمل را طبق آن انجام داده است .
طرز تفقه و استنباط عمار ، در اين زمينه ، شايد مبنى بر مقدمات زير و به طريقى كه حدس مىزنم و در ذيل تحرير و تقرير مىكنم شروع و خاتمه يافته باشد :
1 - كلياتى در بارهء نماز وارد شده مانند « الصّلاة عمود الدّين » و « الصّلاة معراج المؤمن » و « الصّلاة قربان كلّ تقيّ » و از اين قبيل روايات [1] كه بر مهم بودن نماز و شدت علاقهء شارع مقدس به آن دلالت دارد و برخى از آنها مىرساند كه ترك آن به هيچ حال روا نيست و اگر آن قبول افتد بقيهء اعمال مقبول و اگر مردود

[1] - فى المثل از قبيل خبر مروى از پيغمبر ( ص ) ان افضل الفرائض ، بعد المعرفة ، الصلاة و اول ما يحاسب العبد عليها ، الصلاة فان قبلت قبل ما سواها و ان ردت ردت ما سواها . و اين روايت ديگر بين العبد و بين الكفر ترك الصلاة و روايت نبوى ديگر موضع الصلاة من الدين كموضع الرأس من الجسد و نظائر اينها .

52