آنها را بر متصديان افتاء ، واجب كرده در آن عهد از اصل جا نداشته يا راه نيافته يا دست كم بسيار ناچيز و كم بوده است .
د - فروع و مسائلى كه مورد ابتلاء و مراجعه مىشده و به كار بردن تفقّه و استنباط در آنها ضرورت مىيافته محدود و انگشت شمار بوده است .
ه - همان فروع و مسائل محدود براى نخستين بار مورد نظر واقع مىگرديده و آرائى متعدد و انظارى مختلف در آن باره وجود و سابقه نمىداشته تا از توجّه به آنها فكر استنباط كننده مشوب گردد و براى جرح و تعديل آن آراء و انظار و تحقيق و تنقيح رأيى از آن ميان ، يا ابتكار نظرى تازه بنيان ، به تفحص و تفتيش گرايد و به ترديد و تشويش گرفتار آيد .
و - فقه به صورت صناعت در نيامده و فنّى خاصّ نشده بوده است تا مسائل و فروعى كه شايد جنبهء نظرى محض داشته و هر گز به مقام عمل در نيامده و صرف احتمال و قوهء خيال آنها را اختراع كرده بس از جنبهء علمى ، موضوع سؤال و جواب و مورد قيل و قال و گفتگو و جدال و نقض و ابرام و استنباط و استدلال واقع گردد و متفقّه از صرف عمر در مطالعه و مراجعه و مدارسه و مباحثه در پيرامن آنها ناگزير شود .

500