فقه در اصطلاح فقه ، كه معنى لغوى و عرفى آن و هم معنى متداولش در صدر اسلام دانسته شد ، بحسب اصطلاح فقيهان به عباراتى مختلف تعريف شده كه از ميان آن تعاريف ، عبارت « علم به احكام شرعى از ادلهء تفصيلى آنها . . » تداولى بيشتر و شهرتى زيادتر نصيب و بهره اش گشته است .
سيد نعمة الله جزايرى [1] در طى « اجوبهء مسائل سيد على نهاوندى » ، بناء بنقل صاحب روضات [2] ، چنين گفته است : « اعلم ان الفقه بحسب اللغة ، الفهم ثم نقل إلى معنى آخر يناسب المعنى اللغوي مناسبة المسبب للسبب او النوع للجنس و رسّموه بالعلم بالأحكام الشرعية الفرعية عن ادلتها التفصيلية فعلا او قوة قريبة . . » [3] فقه در اين تأليف اكنون بايد دانسته شود كه در عبارت « ادوار فقه » از لفظ فقه چه معنى اراده شده : معنى متعارف صدر اسلام منظور است يا معنى اصطلاحى فقيهان يا معنى ديگرى غير از هر دو ؟

[1] سيد نعمة اللَّه صاحب تأليفات زياد و از شاگردان مجلسى دوم بوده كه در بيست و سيم ماه شوال از سال هزار و صد و دوازده ( 1112 ) هجرى قمرى وفات يافته است .
[2] - سيد محمد باقر بن سيد زين العابدين خوانسارى از شاگردان شيخ محمد تقى ، صاحب هداية المسترشدين ( حاشيه بر معالم ) ، بوده . در هزار و دويست و بيست و شش ( 1226 ) قمرى هجرى در خوانسار به دنيا آمده و در هزار و سيصد و سيزده ( 1313 ) قمرى در اصفهان از دنيا رفته است .
[3] - شهيد دوم در كتاب تمهيد القواعد پس از اين كه گفته است : « و الفقه لغة ، الفهم و اصطلاحا : « العلم بالأحكام الشرعيه العملية المكتسب من ادلتها التفصيلية » و در بارهء جامع و مانع بودن اين تعريف به تفصيل سخن رانده چنين گفته است : « و قد يطلق الفقه عرفا على تحصيل جملة من الاحكام و ان كان عن تقليد و هو معنى شائع الآن » .

36