* ( عَنْكُمْ فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا ما كَتَبَ الله لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَلا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ الله فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ الله آياتِه لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ) * زمان صدور اين آيه ، كه بر رفع حكمى و اثبات حكمى ديگر در مسألهء روزه ، مشتمل است ، بطور تحقيق ، دانسته نيست ليكن از ظاهر آيه و ظواهر برخى از منقولات مربوط به آن چنين بر مىآيد كه ميان نزول اين آيه و حكم وجوب صوم فاصله‌اى زياد نبوده است و شايد در اواسط يا اواخر ماه رمضان همان سال دوم كه در ماه شعبانش حكم وجوب روزه صدور يافته اين آيه نازل شده باشد .
بهر جهت در اين آيه چند حكم ياد گرديده است :
1 - جواز ، يا به گفتهء برخى استحباب ، نزديكى به زنان در شب ماه رمضان .
ب - جواز اكل و شرب در شب گر چه بعد از خوابيدن باشد .
ح - تعيين زمان روزهء هر روز از لحاظ ابتداء و انتهاء .
د - عدم جواز مباشرت با زنان در حال اعتكاف .
ه - تصويب و امضاء حكم اعتكاف .
در بارهء حكم اول و دوم چنين گفته شده است : در آغاز صدور حكم وجوب روزه نزديكى بزن و خوردن و آشاميدن فقط وقت ميان افطار تا هنگام خفتن جائز بوده و اگر كسى را بحسب اتفاق بعد از مغرب پيش از آن كه روزه بگشايد خواب در مير بوده آن وقت مضيّق ، كه براى گشادن روزه مقرر بود بر وى تباه مىگشته و ناچار بوده است كه تا فردا شب همان هنگام روزهء خود را ادامه دهد و به قولى :
نزديكى بزن در ماه رمضان ، بطور اطلاق ، حتى در آن مدت مضيّق و محدود ، نيز حرام و ممنوع بوده است از اين رو مسلمين به مشقت و رنج دچار گرديده‌اند .

182