چهار بار تكبير ، دو بار شهادت به وحدانيت ، دو بار شهادت به رسالت ، دو بار حىّ على الصلاة و دو بار حىّ على الفلاح و دو بار تكبير و دو بار تهليل آن شخص بوى آموخته و پس از آن اقامه را به همان اجزاء اذان به اسقاط دو تكبير از آغاز و اضافهء دو « قد قامت الصلاة » بعد از دو « حىّ على الفلاح » و اسقاط يك تهليل از آخر بوى ياد داده پس گفته است « بامداد به نزد رسول ( ص ) رفتم و او را از خواب خود آگاه ساختم . پس گفت : خوابى است حق برخيز و بلال را بياموز تا او كه آوازش از تو رساتر هست اذان گويد . پس من بر بلال القاء مىكردم و او با صداى رساى خود اذان مىگفت صدا به گوش عمر بن خطاب كه در خانهء خود بود رسيد بيرون آمد در حالى كه ردايش به زمين كشيده مىشد به پيغمبر گفت : « يا رسول الله سوگند به خدايى كه ترا به حق مبعوث داشته من نيز همان خواب را ديده‌ام پيغمبر گفت : فللَّه الحمد . . » پس از نقل اين قضيه ، كه به حقيقت به افسانه و مجاز نزديكتر است تا به واقع و حقيقت ، محقق چنين افاده كرده است : « و آن چه از اهل بيت نقل شده به حال پيغمبر مناسبتر است چه امور مشروعه به مصالح ، مربوط و منوط و فكر بشر از اطلاع بر آن مصالح ، قاصر است و جز خدا كسى بر آنها اطلاع ندارد پس پيغمبر را در آنها اختيارى نمىباشد بعلاوه هنگامى كه امور مشروعه ساده و مختصر از وحى الهى مستفاد باشد كجا مىتوان گمان برد اذان به اين تفصيل و اهميت از وحى الهى گرفته نشده باشد ؟ و در روايت ابن اذينه از زراره و از فضل بن يسار است كه گفت « در شب معراج چون پيغمبر ( ص ) ببيت المعمور رسيد جبرئيل اذان و اقامه گفت و پيغمبر ( ص ) مقدم ايستاد و صفوف ملائكه و انبياء به او اقتداء كردند » و اين روايت اشعار دارد كه اذان وحى الهى است زيرا بعيد است كه مستند پيغمبر در بارهء تشريع اذان گفتهء عبد الله بن زيد باشد » .
در بارهء كيفيت اذان محقق چنين گفته است : « اذان و اقامه را بنا به اشهر روايات سى و پنج فصل است هجده فصل براى اذان و هفده فصل براى اقامه ، هجده فصل

156