ايشان از طرفى و تجلَّى حقائق از طرفى ديگر موجب نفوذ اسلام مىگرديد چنان كه به زودى اسلام از محيط مكه به مدينه سرايت كرد و پس از اين كه اسعد زراره اسلام آورد و به مدينه برگشت و بيعت عقبهء يكم و از آن بعد بيعت عقبهء دوم ، انعقاد يافت بسيارى از سران و بزرگان مدينه اسلام را پذيرفته و براى ترويج آن بمال و جان حاضر و آماده شدند .
مشركان كه از طرفى به گفتهء ايشان « خدايا نشان مورد سبّ واقع و جوانانشان فاسد و جماعتشان متفرّق گشته و نياكان و پدرانشان مستحق آتش معرفى گرديده ، و در نتيجه غريزهء جاه طلبى و باد سرى ايشان مالش و سركوبى يافته و تفرعن آن مردم نادان خودپسند جريحه دار گرديده و از طرفى مىديدند كه شهرت و پيشرفت پيغمبر و اسلام روز بروز در تزايد است : در مكه مردمى با اعتبار پيروى او را اختيار كرده و به فداكارى در راه وى افتخار مىداشتند ، صيت دعوت او از محيط مكه خارج و در مدينه شائع و نافذ گشته ، رؤساء قبائل و پيروان ايشان بدين حنيف اسلام گرويده ، دو قبيله خزرج و اوس كه ساليان دراز به جنگ و جدال با هم اشتغال مىداشتند و جان و مال يكديگر را بر خود حلال مىشمردند و هماره بكشت و كشتار و چپاول و تاراج نسبت بهم مىپرداختند اكنون از تأثير قرآن و مجيد و مواعظ آسمانى با هم برادر و برابر گشته و براى مبارزه با دشمنان پيغمبر و مخالفان اسلام دست يگانگى بهم داده‌اند .
اين بسط و نفوذ نه تنها آتش حسد و كينهء آن مردمان مغرور خود خواه را بر مىافروخت و جان ايشان را مىسوخت بلكه موجب هول و هراس ايشان نسبت به آينده نيز مىبود زيرا به خوبى متوجه بودند كه اگر اسلام بدين منوال پيش برود به زودى قدرت پيغبمر و اهل اسلام زياد مىگردد و شايد به گمان ايشان روزى آيد كه مسلمين

110