دانستن عدد سوره هاى مكى و ترتيب آنها علاوه بر اين كه از لحاظ پى بردن به احكامى فقهى ، كه قبل از هجرت صدور يافته ، سودمند است از لحاظ شناختن ناسخ و منسوخ و علم به تقدّم و تأخّر زمان عامّ و خاصّ و مطلق و مقيّد نيز خالى از فائده نيست .
در خاتمهء ، اين قسمت نيز نگفته نماند كه برخى از احكام كه بحسب مستفاد از تواريخ و سير در دورهء هجرت صدور يافته و چنان كه گفته شد ( و نمونه اش نقل گرديد و از مراجعه به سوره هاى مكى بهتر روشن و واضح مىگردد ) آن احكام در دورهء پيش از هجرت صادر گرديده نه بعد از آن پس براى تصحيح نظر و اصلاح سخن ارباب تواريخ و سير بايد نسبت به اين احكام و سوره ها يكى از احتمالات زير را مورد توجه و نظر قرار داد :
1 - چنان كه پيش هم اشاره شد گفته شود مؤرخان چون به تفكيك تحقيقى دورهء بعثت از دورهء هجرت از لحاظ صدور احكام نظر نداشته‌اند در بارهء اين سنخ احكام به مسامحه رفتار كرده و آن چه در اين زمينه نوشته‌اند سطحى و دور از غور و تعمق بوده است .
2 - اين كه به گفتهء ابن عباس نظر داشته‌اند اين گفته بروايت يعقوبى از محمد بن كثير و محمد بن سائب از ابى صالح از ابن عباس چنين است كه ابن عباس گفته است « كان القرآن ينزّل مفرّقا ، لا ينزّل سورة سورة ، فما نزّل أوّلها بمكَّة اثبتناها بمكَّة ، و ان كان تمامها بالمدينة ، و كذلك ما انزل بالمدينة » .
3 - چنان كه در مقدمهء تفسير خود نقل كرده‌ام يكى از اقوال در فرق ميان « مكَّى » و « مدنى » از سوره هاى قرآن مجيد اين است كه مكَّى خصوص سوره هايى كه پيش از هجرت نزول يافته نيست بلكه عبارت است از آن چه در مدينه نازل نشده ، خواه پيش از هجرت و در مكه نازل شده باشد يا پس از هجرت در مواقعى كه

101