فصل چهارم در طهور است و آن يا آب است ، و آن در اين باب اصل است ، و يا « ارض » است .
بدان كه انسان سالك را به طريق كلَّى دو طريق است براى وصول به مقصد اعلى و مقام قرب ربوبيّت : يكى از آن دو ، كه مقام اوّليّت و اصالت دارد ، سير إلى اللَّه است به توجّه به مقام رحمت مطلقه و خصوصا رحمت رحيميّه كه رحمتى است كه هر موجودى را به كمال لايق خود مىرساند . و از شعب و مظاهر رحمت رحيميّه بعث انبياء و رسل صلوات اللَّه عليهم است كه هاديان سبل و دستگير بازماندگانند ، بلكه در نظر اهل معرفت و اصحاب قلوب ، دار تحقّق صورت رحمت الهيّه است ، و خلايق دائما مستغرق بحار رحمت حقّند و از آن استفاده نمىكنند . اين كتاب بزرگ الهى ، كه از عالم غيب الهى و قرب ربوبى نازل شده و براى استفادهء ما مهجوران و خلاص ما زندانيان سجن طبيعت و مغلولان زنجيرهاى پيچ در پيچ هواى نفس و آمال به صورت لفظ و كلام در آمده ، از بزرگترين مظاهر رحمت مطلقهء الهيّه است كه ما كور و كرها از آن به هيچ وجه استفاده نكرديم و نمىكنيم . آن رسول ختمى و ولىّ مطلق گرامى كه از محضر قدس ربوبى و محفل قرب و انس الهى به اين سر منزل غربت و وحشت قدم رنجه فرموده و گرفتار معاشرت و مراودت با ابو جهلها و بدتر از آنها گرديده و نالهء ليغان على قلبىاش [1] دل اهل معرفت و ولايت را محترق كرده و مىكند ، رحمت واسعه و كرامت مطلقهء الهيّه است كه آمدن در اين كلبه اش براى رحمت موجودات سكنهء عالم اسفل ادنى است و بيرون بردن آنها است از اين دار وحشت و غربت - چون كبوتر مطوّقه كه براى نجات رفقا خود را به دام بلا اندازد . [2]

[1] - پاورقى 87 . .
[2] - كليله و دمنه ، باب الحمامة المطوقه . .

66