حكم در همه جارى نباشد چون فروع و اصول گاهى اختلافشان در جوهر و ذات نيست مانند كنجد و ارده كه ارده همان كنجد است كوبيده شده و روغنش با اجزاء ديگر در آميخته به صورت مايع در آمده و آرد و گندم و نان همچنين غير اجزاى اول نيست و شير و پنير و روغن نيز آميخته از آب و چربى و جبنيت است و مادهء كه سبب مرغوبيت شير است در روغن هم هست و آب و زوايد ديگر نه ارزش دارد نه مقصود در معامله است و كسى كه شير بدهد و روغن بگيرد البته به مساوى راضى نخواهد شد و به زيادتى و نقصان نيز صحيح نيست زيرا كه نمىداند آب و زوايد شير چقدر است و چربى آن چه اندازهء و در هر خشك و ترى نيز همين حكم است مانند خرماى تازه به خشك و انگور بكشمش . اما فرعى كه قلب طبيعت داده و ماهيتش مبدل گشته مانند سركه ظاهرا جايز باشد با شيره مبادله گردد يا قره قوروت با پنير و الله العالم .
گوشتها باختلاف حيوان مختلفند و روغنهاى گياهى تابع اصل خود مثل روغن زيتون و بادام دو جنس محسوبند و مرحوم اردبيلى در بعضى احكام مذكور شبهه نموده است .

275