كسى است كه او را آزاد كند نه آن كه بفروشد و ما اين روايت را صحيح نمىدانيم زيرا كه علماء خائنة الاعين و اشاره به چشم را بر پيغمبر روا نمىدارند كه يكى مراد او را بفهمد و ديگرى نفهمد پس اين گونه حيلت آموزى و فريب بطريق اولى لايق شأن پيغمبر نيست و بايد آن حضرت پيش از معامله هم فروشنده و هم عايشه را آگاه كند از بطلان اين شرط نه عايشه تنها را و طرف او را فريب دهد و از روايت ديگر در كتاب مختلف مستفاد مىشود كه مالك پيشين بريره با وى مكاتبه كرده بود كه در مدت نه سال نه و قيد نقره بتدريج به مالك بدهد و آزاد شود و بريره از اداى مال فرو ماند و چون خدمت عايشه مىكرد از او مساعدت خواست عايشه مال را براى او فراهم كرد بريره نزد مالك برد . مالك او گفت من قبول مىكنم به شرط آن كه ولاى تو از آن من باشد . بنا بر اين نه خريد و فروش بود و نه شرط صحيح يا فاسد و كسى كه بنده را مكاتبه كرد پس از آزادى مولاى او نيست مولا آن است كه مجانى آزاد كند قربة إلى الله و عايشه نيز مولاى او نبود چون آزادش نكرده بود و اگر بريره را مولاة عايشه مىگفتند بمعنى پرستار و خدمتكار است نه آزاد شده و مولاى شرعى اگر شخصى چيزى بخرد مانند زمين و جامه به شرط ذرع و

270