فصل دويم در آداب و مستحبات تجارت مستحب است تاجر مسائل تجارت را نيك بداند تا بيع صحيح و فاسد را بشناسد و از ربا سالم ماند و بنا بر اين كسى كه نادانسته تجارت كند گناه نكرده است . دانستن حرام و حلال واجب است اما دانستن صحيح و فاسد واجب نيست اگر جاهل مقصر فعل حرام كند گناه كار است و اگر معامله فاسد كند گناه كار نيست و اگر گويى پس اين همه تفصيل و احكام و اقسام معاملات و شناختن صحيح و فاسد آن براى چيست گوييم مقصود از دانستن احكام معاملات دو چيز است يكى آن كه انسان به ارتكاب گناه نزد خدا مسئول نباشد و در آخرت عقاب نداشته باشد ديگر آن كه مالكيت وى بر اموال خودش ثابت و مستقر و مطمئن باشد كه ديگرى حق گرفتن و مزاحمت او نداشته باشد و غرض اول مهمتر است و هر كس بايد سه اصل را بداند و مراعات كند تا مسئول عند الله نباشد اول آن كه بداند مال هر كس بىرضاى صاحب آن بر ديگرى حرام است و با رضاى او مباح ، دوم آن كه هر كس مال ديگرى را كه مجانا به او نبخشيد تلف كند ضامن است . سيم آن كه طلبكار مىتواند از مال مديون كه زير دست او است طلب خويش را بر دارد يا به رضاى مديون يا آن كه بداند اذن خواستن از او ممكن نيست . هر معامله فاسد كه حرام نباشد و منتهى به اين سه اصل شود عقاب ندارد ، چنان كه با اطفال كه بدانى اولياى آنها راضى هستند معامله كنى مكروهست

237