بعدا تا سال 463 كه در قيد حيات بوده [1] ببغداد رفت و آمد مىكرده و با بسيارى از علماى معاصر خود ملاقات كرده و كمتر دانشمندى است كه از ابتداى تأسيس اين شهر تا عصر وى به اين شهر آمده باشد و وى نام و ترجمه او را در كتاب خود نياورده باشد ، در اين كتاب ترجمهء 7831 نفر بطور مفصل يا مختصر آمده است .
موقعيت شيعه در بغداد آن چه گفته شد سوابق علمى بغداد از لحاظ كلى بود . اما از لحاظ تشيع ، از عصر حضرت صادق عليه السلام ببعد بيشتر ائمه به بغداد قدم گذارده اند و از جمله امام هفتم و امام نهم چندى در آنجا توقف كرده اند و بالأخرة همانجا در گذشته اند و در قبرستان قريش ( كاظمين فعلى ) دفن شده اند . دانشمندان و رجال شيعه از آغاز بناى بغداد در آن تردد يا توطن كرده و با دستگاه خلافت و وزارت بخصوص در دوران برامكه ارتباط داشته اند از جمله ، هشام بن الحكم محمد بن ابى عمير ، على بن يقطين و خاندان وى خاندان نوبختى ، خاندان ابن قولويه ، خاندان اسكافى ، خاندان سيد مرتضى در اين شهر متوطن بوده اند . هر قدر از عمر بغداد مىگذشت تمركز و تجمع شيعيان در آن شهر بيشتر احساس مىشد تا بالأخرة در قرن سوم و چهارم و پنجم « بغداد » مركز عمدهء اين طائفه گرديد و دانشمندان آنجا رياست مطلقه بر كليهء شيعيان پيدا كردند و چنان كه مىدانيم نواب اربعة [2] كه در نيمهء آخر قرن سوم و اوائل قرن چهارم ( از 260 تا 329 ) سمت وكالت خاص ناحيه مقدسه را داشتند و مرجع عموم شيعهء اماميه گرديدند در « بغداد » زندگى مىكردند و آرامگاه آنان تا اين عصر در محله هاى قديمى اين شهر

[1] خطيب بغدادى در پايان عمر در محله درب السلسله جنب نظاميه سكنى داشته و در 463 ( سه سال بعد از شيخ طوسى ) همانجا فوت نموده و شيخ ابو اسحاق شيرازى ( اولين مدرس نظاميه ) جنازه او را تشييع كرده و بجامع منصور طرف غربى بغداد حمل كرده است رك . دليل خارطه بغداد ص 319 .
[2] - ايشان عبارتند از : 1 - عثمان بن سعيد عمرى ، كه اول وكالت امام هادى و امام عسكرى و سپس وكالت از ناحيه مقدسه امام دوازدهم داشته است . 2 - فرزند وى ابو جعفر محمد بن عثمان عمرى كه در حدود پنجاه سال پس از پدر خود ، وكيل ناحيه بوده و در 304 يا 305 هجرى در گذشته است . 3 - ابو القاسم حسين بن روح نوبختى قائم مقام ابو جعفر عمرى متوفى بسال 326 . 4 - ابو الحسن على بن محمد السمرى كه پس از نوبختى عهده دار نيابت گرديد و در 329 در گذشت و پيش از وفات توقيع امام به دست وى صادر شد مبنى بر اينكه دوران نيابت خاصه پايان يافت .

9