4 - ركن شامى ( جانب شمالى كعبه ) براى مردم شام .
و اهل عراق بايد اندكى به جانب چپ ميل كنند [1] و اين كار بر ديگران جائز

[1] مرحوم محقق همدانى در كتاب مصباح الفقيه ( ج 2 ص 93 ) گويد : « چه بسا از سخن شيخ طوسى در خلاف ، نهايه ، الجمل و العقود ( كتاب حاضر ) و مبسوط ، و بلكه از سخن ابن حمزه در وسيله ( نام كتابى است ) ، وجوب اين حكم استظهار شده است اما ظاهرا مراد استحباب است چنان كه برخى مانند محقق در متن شرايع بدان تصريح كرده اند بلكه قول به استحباب ، به ادعاى صاحب جواهر ، مشهور است . و در هر حال قول بوجوب تياسر ، بر تقدير تحقق چنين قولى ضعيف است به لحاظ قصور روايات از دلالت بر وجوب بلكه برخى از متأخران حتى از استحباب تياسر نيز منع كرده اند : يا به لحاظ ضعف روايات چنان كه صاحب مدارك بدان تصريح كرده است ، و يا به جهت اشكال سلطان محققين خواجه نصير الدين بر محقق اول » آنگاه بشرح آن اشكال و شرح داستان پرداخته است : داستان از اين قرار است كه خواجه به حله رفت و روزى براى ملاقات محقق در جلسهء درس وى حاضر گرديد اتفاقا همين مسأله در درس مطرح بود و خواجه بر آن اشكال فرمود و خلاصهء اشكال اينست : كه آيا تياسر ، از قبله به غير قبله مستحب است يا تياسر از غير قبله به قبله : بنا بر تقدير اول ، تياسر حرام است زيرا مستلزم انحراف از قبله است ، و بر تقدير دوم واجب است زيرا خود عين استقبال و توجه به قبله است ، و بدون آن ، توجه به قبله حاصل نشود . محقق فرمود : هيچ يك از اين دو فرض نيست بلكه تياسر از قبله به قبله است ، خواجه سكوت كرد ، و محقق بعدا رساله اى در اين باب تحرير فرمود و به نظر خواجه رسانيد كه خواجه را پسند افتاد . در اين مسأله گفتگو ميان فقها بسيار و اشكالات فراوان است ، و آن چه از روايات در علت اين حكم بدست مىآيد اينست كه حد حرم ، از طرف راست كعبه ، هنگامى كه انسان رو بحجر الاسود بايستد چهار ميل و از طرف چپ هشت ميل است ، و چون براى مردم دور دست ، قبله همان حرم مىباشد نه عين كعبه پس تمايل به طرف چپ ، براى اهل عراق و امثال ايشان : يعنى كليه كسانى كه به طرف ركن شرقى كعبه ( محل نصب حجر الأسود ) نماز مىخوانند مستحب است تا توجه نمازگزار به سمت قسمت عمده حرم بوده باشد . عبارت شيخ در ( نهايه ج 1 ص 74 ) چنين است : « و هر كس از اهل عراق و اهل مشرق روى به قبله كند ، بر او است كه اندكى به سمت چپ ميل نمايد تا روى به حرم كرده باشد . اين چنين در اخبار و آثار اهل بيت عليهم السلام آمده است » .

207