نيست . مردم عراق قبلهء خويش را به چهار علامت تشخيص مىدهند :
1 - اين كه ستارهء جدىّ پشت شانهء راست نماز گذار قرار گيرد .
2 - يا شفق [ روشنى سرخ جانب مغرب پس از غروب آفتاب ] در محاذات شانهء راست وى واقع شود .
3 - يا سپيدهء فجر رو به روى شانهء چپ وى باشد .
4 - و يا چشمهء خورشيد هنگام زوال ، بر روى ابروى راست او قرار گيرد حال اگر فاقد همهء اين نشانه ها باشد در حال اختيار و تمكن ، به چهار جانب ، و در هنگام ضرورت و ناچارى بهر طرف كه مايل است نماز گذارد [1] .
سه كس هنگام تكبيرة الإحرام روى به جانب قبله نمايند آنگاه هرطور بخواهند نماز گذارند :
1 - كسى كه بر روى مركب ، نماز نافله به جاى آورد [2] .

[1] اين مسأله در ( نهايه ج 1 ص 74 ) به اين شرح آمده است : « هر گاه انسان در بيابان باشد و آسمان را ابر فرا گيرد ، يا در خانه اى محبوس بوده باشد ، و يا در شرائطى قرار گيرد كه راهى به تشخيص قبله نيابد ، و وقت نماز سر رسد ، بايد به چهار جهت ، چهار نماز بخواند به شرط اين كه مهلت و تمكن از آن را داشته باشد ، و اگر به جهت ضرورت و يا ترس متمكن از آن نباشد بهر طرف كه بخواهد نماز گذارد و او را كفايت مىكند » .
[2] - مؤلف در ( نهايه ج 1 ص 5 ) در اين باره مىگويد : [ براى مسافر مانعى ندارد كه نمازهاى نافله را بر روى شتر و مركب بهر طرف كه مركب روى آورد بخواند زيرا خداوند متعال فرموده است : * ( فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْه الله ) * ( سورهء بقره ، آيهء 115 ) . ( پس بهر طرف توجه كنيد همان جا روى خداست ) . و از حضرت صادق روايت شده كه فرمود : « اين حكم در خصوص نمازهاى نافله در حالت سفر است » اما نمازهاى فريضه را در هر حال بايد روى به قبله به جاى آورند ] .

208