محلى به نام « دار العلم » تأسيس كرد كه داراى كتابخانهء مهمى بوده است [28] . علاوه بر اين سه كتابخانه بطور حتم دانشمندان و رجال ديگر شيعه كتابخانه هاى شخصى داشته اند . و از « فهرست ابن نديم » به دست مىآيد كه كتب شيعه در آن تاريخ در « بغداد » رواج داشته و قسمت مهمى از آن كتب به دست « ابن نديم » رسيده و نام آنها را در فهرست خود با پاره اى خصوصيات ضبط كرده است [29] .
موقعيت و نفوذ شيعه در « بغداد » بيشتر مرهون رجالى امثال على بن يقطين [1] است كه از ابتداى خلافت بنى عباس در دستگاه آنان اعتبار و شخصيتى داشته اند و همچنين « برمكيان » با دانشمندان شيعه بى ارتباط نبودند از جمله هشام بن الحكم غالبا ملازم و همنشين يحيى بن خالد برمكى بوده است [31] .
از مطالعه تاريخ و حديث به دست مىآيد كه همواره رجال شيعه داراى مناصب مهمى در مركز خلافت و سائر بلاد بوده اند . و از اينكه خلفا به طرد و تكفير پيشوايان شيعه ترتيب اثر مىداده اند و كسانى مانند ابن ابى العزاقر [2] و حسين بن منصور حلاج [3] را كه مورد طرد

[1] - يقطين پدر على از دعاة بنى العباس بود و مروان او را تعقيب مىكرد و او از موطن خود كوفه فرار كرد ، مادر على نيز با وى و برادرش عبيد بمدينه فرار كرد تا اينكه پس از روى كار آمدن دولت عباسي ، به كوفه برگشتند ، على بن يقطين از مقربان دستگاه خلافت بود و نزد سفاح و منصور و مهدى و هارون اعتبار داشته و در سال 182 ه در سن 57 در بغداد در گذشت در حالى كه امام موسى بن جعفر عليه السلام محبوس بود ، و ولى عهد محمد بن الرشيد بر جنازه او نماز گذارد و پدر او بعد از وى در سال 185 وفات يافته است . على و اخلافش از مؤلفان و روات شيعه بوده اند رك . فهرست شيخ ص 117 و رجال نجاشى ص 206 و جز آن
[2] - وى ابو جعفر محمد بن على شلمغانى است كه مدعى نيابت خاصهء امام غائب و بلكه الوهيت و حلول بود و هنگاميكه حسين بن روح نائب سوم ناحيه مقدسه فساد عقيده او را اعلان نمود از طرف خليفه مورد تعقيب قرار گرفت تا بالأخره بر اثر فتواى قضات در ذى قعده 322 كشته شد رك . وفيات الأعيان ج 1 ص 418 .
[3] - ابو معتب حسين بن منصور بيضاوى معروف به حلاج صاحب دواعى و مقالات مشهوره خود را در عداد ابواب ناحيه مقدسه در غيبت صغرى بشمار مىآورد و از ناحيه مقدسه توقيعى در تكذيب وى صدور يافت و علماى شيعه معاصر و متأخر از وى غالبا وى را مذموم دانسته اند و برخى أمثال خواجه نصير طوسى و شيخ بهائى و قاضى نور ا لله از او دفاع نموده و تأويلاتى براى كلمات كفر آميز وى آورده اند و بهر حال از آغاز ، بين مسلمين در بارهء وى اختلاف نظر وجود داشته و بر اثر تكفير قضات در 309 ه . به طرز ناهنجارى كشته و سوزانيده شد ، جهت توضيح بيشتر بكتب تراجم از جمله روضات الجنات ص 226 ببعد مراجعه نمائيد .
[28] - دار العلم شريف رضى مدرسه اى بوده كه طلاب علم در آن سكنى داشته اند و كليهء ما يحتاج ايشان ( از جمله كتابخانه ) در آن آماده شده بوده است ( رك : روضات ص 575 ) .
[29] - از جمله ، آثار و كتب عياشى را شيخ طوسى در فهرست ص 163 از فهرست ابن نديم نقل مىكند و گويا مأخذ ديگرى جز آن ، در دست نداشته است .
[31] - حاشيه شمارهء 20 ملاحظه شود .

13