نمىتواند به جهت پيرى يا بيمارى يا عذر ديگرى به حج برود واجب نيست ولى نايب گرفتن بر او واجب است على الاظهر چنان كه خواهد آمد .
مسأله 10 - اگر براى حج دو راه باشد يكى مأمون و بى خطر و ديگرى غير مأمون و با خطر ، وجوب حج ساقط نمىشود بلكه واجب است از راه بى خطر برود هر چند دور باشد .
مسأله 11 - اگر در بلد خود مالى داشته باشد كه به حج رفتن موجب تلف شود حج بر او واجب نخواهد بود ، در صورتى كه ضرر مجحف باشد و همچنين است اگر چيزى باشد كه شرعا مانع از رفتن به حج باشد ، چنانچه حج رفتن سبب ترك واجب اهم از او شود ، مانند نجات غريق يا نجات كسى از سوختن ، يا آن كه حجش متوقف بر اين باشد كه فعل حرامى انجام دهد كه اجتناب از آن اهم از حج باشد ، كه در تمام اين صور حج واجب نيست .
مسأله 12 - هر گاه با اين كه حجش مستلزم ترك واجب اهم يا به جا آوردن فعل حرام باشد به حج رود ، در اين صورت هر چند از جهت ترك واجب يا فعل حرام معصيت كار مىشود ، ولى ظاهر اين است كه حجش مجزى از حجة الاسلام خواهد بود ، البته اگر شرايط ديگر را دارا باشد . و فرقى نيست بين كسى كه حج از سالهاى قبل بر ذمه‌اش مستقر بوده و كسى

7