يازدهم : اگر فروشنده نتواند جنسى را كه فروخته تحويل دهد ، مثلا اسبى را كه فروخته فرار كند كه در اين صورت مشترى مىتواند معامله را بهم بزند ، و آن را ( خيار تعذر تسليم ) گويند .
دوازدهم : اگر فروشنده مال خود را كه جدا است با مال شخص ديگرى بفروشد و آن شخص معامله را اجازه نكند ، خريدار مىتواند پول آن را از فروشنده بگيرد ، يا اصل معامله را فسخ نمايد ، و اين را ( خيار تبعض صفقه ) گويند .
و احكام اينها در مسائل آينده بيان مىشود .
( مسأله 2057 ) : خريدارى كه قيمت جنس را نمىدانسته ، يا هنگام معامله غفلت كرده و جنس را گرانتر از قيمت معمولى آن خريده است ، اگر به قدرى گران خريده كه مردم او را مغبون مىدانند ، مىتواند معامله را بهم بزند ، و نيز اگر فروشنده قيمت جنس را نمىدانسته ، يا هنگام معامله غفلت كرده و جنس را ارزانتر از قيمت آن فروخته است ، چنانچه مردم او را مغبون مىدانند ، مىتواند معامله را بهم بزند .
( مسأله 2058 ) : در معامله بيع شرط كه مثلا خانه صد هزار تومانى را به پنجاه هزار تومان مىفروشند و قرار مىگذارند كه اگر فروشنده سر مدت پول را بدهد بتواند معامله را بهم بزند ، چنانچه خريدار و فروشنده قصد خريد و فروش داشته باشند معامله صحيح است .
( مسأله 2059 ) : در معامله بيع شرط گرچه فروشنده اطمينان دارد كه هر گاه سر مدت پول را ندهد ، خريدار ملك را به او مىدهد معامله صحيح است ولى اگر سر مدت پول را ندهد حق ندارد ملك را از خريدار مطالبه كند ، و اگر خريدار بميرد نمىتواند ملك را از ورثه او مطالبه نمايد .
( مسأله 2060 ) : اگر جنس اعلا را با جنس پست مخلوط نمايد - مانند مخلوط كردن چاى اعلا با چاى پست - ، چنانچه مشترى هنگام معامله اين كيفيت را نمىدانسته مىتواند معامله را بهم بزند .
( مسأله 2061 ) : اگر خريدار بفهمد مالى را كه به طور معين خريده عيبى دارد مثلا حيوانى را بخرد و بفهمد كه يك چشم آن كور است ، چنانچه آن عيب پيش از

372