اداء هست را بدهد ، و خمس افزايشى كه بين زمان تنزل و ترقى بوده لازم نيست .
( مسأله 1711 ) : اگر به جز سرمايه مالى دارد كه خمسش را داده يا خمس ندارد - مانند چيزى كه براى مؤنه اش خريده - و قيمتش افزايش يافت ، چنانچه آن را بفروشد خمس مقدارى را كه بر قيمتش اضافه شده ، بايد بدهد . و هم چنين اگر مثلا درختى را كه خريده ميوه داد ، يا گوسفند چاق شد ، چنانچه مىخواسته با نگهدارى آنها منفعتى از آن ببرد ، بايد خمس آنچه زياد شده بدهد ، و اگر براى غير مؤنه سالش آن را بفروشد و يا معاوضه نمايد ، بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1712 ) : اگر باغى احداث كند براى آن كه پس از افزايش قيمتش بفروشد ، چنانچه مقصودش فروش ميوه باشد بايد خمس ميوه را بدهد ; و اگر براى خوردن خود و عائله اش باشد ميوه آن خمس ندارد ، ولى خمس افزايش قيمت باغ را بدهد ، چون اصل باغ به منزله سرمايه كسب است .
( مسأله 1713 ) : اگر درخت بيد و چنار و مانند آن را براى استفاده از فروش آنها بكارد ، بايد سال فروش ، خمس نمو يا افزايش قيمت آنها را بدهد . و هم چنين اگر مثلا از شاخه هاى آن كه معمولا هر سال مىبرند استفاده اى ببرد و به تنهائى يا با منفعتهاى ديگر كسبش از مخارج سالش زيادتر بشود ، در آخر هر سال بايد خمس آن را بدهد .
( مسأله 1714 ) : اگر چند رشته كسب دارد - مانند كسى كه اجاره ملك مىگيرد و خريد و فروش هم مىكند - بايد خمس آنچه را در پايان سال از مخارجش زياد مىآيد بدهد ، و چنانچه از يك رشته نفع ببرد و از رشته ديگر ضرر كند ، بنابر احتياط واجب بايد خمس نفعى را كه برده بدهد .
( مسأله 1715 ) : خرجهائى را كه شخص براى بدست آوردن فايده مىكند ، مانند دلالى و باربرى ، مىتواند از منفعت كسر نمايد ، و نسبت به آن مقدار خمس لازم نيست .
( مسأله 1716 ) : آنچه از منافع كسب در بين سال به مصرف خوراك و پوشاك و اثاثيه و خريد منزل و ازدواج فرزند و جهيزيه دختر و زيارت و مانند

306