( مسأله 1655 ) : اگر مرض كسى چند سال طول بكشد ، پس از بهبودى بايد قضاى روزه رمضان آخر را بگيرد و براى هر روز از سالهاى پيش يك مد طعام به فقير بدهد .
( مسأله 1656 ) : كسى كه بايد براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، مىتواند كفاره چند روز را به يك فقير بدهد .
( مسأله 1657 ) : اگر قضاى روزه ماه رمضان را چند سال تأخير بيندازد بايد قضا را بگيرد و براى تأخير در سال اول براى هر روز يك مد طعام به فقير بدهد ، ولى در تأخير چند سال بعدى چيزى بر او نيست .
( مسأله 1658 ) : اگر روزه ماه رمضان را عمدى نگيرد بايد قضاى آن را بجا آورد ، و براى هر روز يك بنده آزاد كند ، يا دو ماه روزه بگيرد ، يا به شصت فقير طعام بدهد . و چنانچه تا رمضان آينده قضاى آن روزه را نگيرد ، براى هر روز يك مد طعام نيز كفاره بدهد .
( مسأله 1659 ) : اگر روزه ماه رمضان را عمدى نگيرد و در روز چند بار جماع يا استمناء كند ، كفاره هم مكرر مىشود ; ولى اگر چند بار مبطل ديگرى را انجام دهد يك كفاره كافى است ، مانند اين كه چند بار غذا بخورد .
( مسأله 1660 ) : پس از مرگ پدر و هم چنين مادر بنابر احتياط لازم ، پسر بزرگتر بايد قضاى روزه او را به تفصيلى كه در بحث نماز ( ص 246 ) گذشت بگيرد .
( مسأله 1661 ) : اگر پدر و يا بنابر احتياط لازم مادر ، غير از روزه ماه رمضان روزه واجب ديگرى را مانند روزه نذر نگرفته باشد ، احتياط واجب آن است كه پسر بزرگتر قضا نمايد ، و اگر پسر بزرگتر قضا نكرد احتياطا ساير فرزندان قضا نمايند ، ولى اگر براى روزه اى اجير شده و نگرفته باشد قضاى آن بر پسر بزرگ لازم نيست ، اما اگر اجرت را گرفته ، بايد ورثه از عهده بر آيند .
مسائل روزه در سفر ( مسأله 1662 ) : مسافرى كه بايد نمازهاى چهار ركعتى را در سفر دو ركعت

295